Στο ευρύ κοινό έγινε πρόσφατα γνωστός ο όρος «revenge porn». Στους χώρους της Δικαιοσύνης έχει απασχολήσει και στο παρελθόν το ζήτημα αυτό, με πλειάδες υποθέσεων. Ως γνωστόν όμως, όταν ένας «επώνυμος» πράξει κάτι «ποινικά κολάσιμο», τότε η κοινωνία βγάζει το μαντήλι από τα μάτια και τις ωτοασπίδες από τα αυτιά και αντικρίζει το πρόβλημα. Γιατί εκατοντάδες πολίτες έχουν πέσει θύματα αυτού του κοινωνικού φαινομένου, πλην όμως η κοινωνία πολλές φορές το προσπερνούσε.
Το revenge porn λοιπόν είναι στα ελληνικά η «εκδικητική πορνογραφία». Και εκδικητική πορνογραφία είναι η δημοσιοποίηση προσωπικών ερωτικών στιγμών σε απροσδιόριστο αριθμό ατόμων, χωρίς την συγκατάθεση των μερών ή του μέρους. Και δεν είναι τυχαία η χρήση του επιθέτου «εκδικητική», καθότι στόχος συνήθως του δράστη είναι η εκδίκηση του/ της πρώην συντρόφου με σκοπό τον δημόσιο εξευτελισμό και τον εκβιασμό πολλές φορές του θύματος. Άλλες φορές μάλιστα τα κίνητρα είναι διαφορετικά (πχ οικονομικά οφέλη), ή ακόμα υπάρχουν περιπτώσεις, όπου ο δράστης είναι τρίτος και όχι πρώην σύντροφος (πχ hacking και διαρροή ευαίσθητου υλικού από υπολογιστή).
Αν το προσεγγίσει κανείς το ζήτημα της πορνογραφίας μέσα από ένα κοινωνιολογικό πρίσμα, θα έρθει αντιμέτωπος με μία κοινωνική πραγματικότητα, η οποία πολλές φορές κρύβεται πίσω από την κρίση, από την πανδημία και από διάφορα άλλα σημεία των καιρών: σωρευμένα «κόμπλεξ», που δεν κατάφερε κάποιος να τα διαχειριστεί γιατί ενδεχομένως δεν είχε τη στήριξη της οικογένειας και του περιβάλλοντος του, μπορεί σε μία δεδομένη στιγμή και κάτω από ειδικές συνθήκες να εξελιχτούν σε αρρωστημένα ένστικτα. Και δεν είναι λίγες οι φορές που ο «δράστης» δεν φαίνεται, δεν γίνεται εύκολα αντιληπτός, καθότι κρύβει πολύ σωστά και επιμελώς όλες τις αρρωστημένες διαθέσεις του, κάτω από κοινωνικώς αποδεκτά επιφανειακά κριτήρια που ενδεχομένως να διαθέτει (οικονομική επιφάνεια, κοινωνική ζωή, διασημότητα, κα).
Η τεχνολογία πάντα σύμμαχος, ως μέσο, στην ευκολία διαρροής πορνογραφικού υλικού. Ένα ψαλίδι μπορεί να είναι χρήσιμο εργαλείο για μία δημιουργία, μπορεί όμως και να σε τραυματίσει. Ο τρόπος και ο σκοπός για τον οποίο χρησιμοποιείς το εργαλείο, θα παράγει και το αποτέλεσμα. Έτσι και το διαδίκτυο και η εν γένει τεχνολογική ανάπτυξη έχει παρουσιαστεί εδώ και καιρό στη ζωή μας, κάνοντας την πιο «πλούσια» σε ενημέρωση, σε δράσεις, ενισχύοντας τη δουλειά μας, και την εν γένει ανάπτυξη της προσωπικότητας μας, όμως πολλές φορές είναι ένα μέσο εύκολης δράσης σε ποινικά κολάσιμες πράξεις, όπως εν προκειμένω η «πορνογραφία».
Ξεφυλλίζοντας κανείς στα άρθρα του Ποινικού Κώδικα, μπορεί να διακρίνει εύκολα, και χωρίς να είναι ποινικολόγος, ότι υπάρχει κενό. Στο 19ο κεφάλαιο «εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής», θα διαβάσει κανείς για βιασμό, για προσβολή γενετήσιας ζωής, για πορνογραφία ανηλίκων, για μαστροπεία, αλλά δεν θα βρει κανείς αυτοτελές έγκλημα «πορνογραφίας», ή «εκδικητικής πορνογραφίας».
Οι υποθέσεις αυτές (γιατί είναι πολλές, και απασχολούν τη Δικαιοσύνη εδώ και πολλά χρόνια), αντιμετωπίζονται με τον πρόσφατο νόμο 4624/2019, ο οποίος αφορά τα προσωπικά δεδομένα. Σύμφωνα με το άρθρο 38 του ως άνω νόμου:
1. Όποιος, χωρίς δικαίωμα: α) επεμβαίνει με οποιονδήποτε τρόπο σε σύστημα αρχειοθέτησης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και με την πράξη του αυτή λαμβάνει γνώση των δεδομένων αυτών β) τα αντιγράφει, αφαιρεί, αλλοιώνει, βλάπτει, συλλέγει, καταχωρεί, οργανώνει, διαρθρώνει, αποθηκεύει, προσαρμόζει, μεταβάλλει, ανακτά, αναζητεί πληροφορίες, συσχετίζει, συνδυάζει, περιορίζει, διαγράφει, καταστρέφει, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός (1) έτους, εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη.
2. Όποιος χρησιμοποιεί, μεταδίδει, διαδίδει, κοινολογεί με διαβίβαση, διαθέτει, ανακοινώνει ή καθιστά προσιτά σε μη δικαιούμενα πρόσωπα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία απέκτησε σύμφωνα με την περίπτωση α΄ της παραγράφου 1 ή επιτρέπει σε μη δικαιούμενα πρόσωπα να λάβουν γνώση των δεδομένων αυτών, τιμωρείται με φυλάκιση, εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη.
3. Εάν η πράξη της παραγράφου 2 αφορά ειδικών κατηγοριών δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα του άρθρου 9 παράγραφος 1 του ΓΚΠΔ ή δεδομένα που αφορούν ποινικές καταδίκες και αδικήματα ή τα σχετικά με αυτά μέτρα ασφαλείας του άρθρου 10 του ΓΚΠΔ, ο υπαίτιος τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους και χρηματική ποινή έως εκατό χιλιάδες (100.000) ευρώ, εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη.
4. Με κάθειρξη μέχρι δέκα (10) ετών τιμωρείται ο υπαίτιος των πράξεων των προηγούμενων παραγράφων, εάν είχε σκοπό να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος ή να προκαλέσει περιουσιακή ζημία σε άλλον ή να βλάψει άλλον και το συνολικό όφελος ή η συνολική ζημία υπερβαίνει το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ.
5. Εάν από τις πράξεις των παραγράφων 1 έως και 3 προκλήθηκε κίνδυνος για την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος ή για την εθνική ασφάλεια, επιβάλλεται κάθειρξη και χρηματική ποινή έως τριακόσιες χιλιάδες (300.000) ευρώ.
6. Τα κακουργήματα που προβλέπονται στο παρόν άρθρο υπάγονται στην αρμοδιότητα του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων.
Βλέπουμε λοιπόν, πως το ζήτημα της πορνογραφίας αντιμετωπίζεται όχι αυτοτελώς στον ποινικό κώδικα. Αντιμετωπίζεται με διατάξεις γενικές και που δεν αναφέρονται ρητά στον όρο και δεν υπάρχει σαφής ανάλυση της αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης του εγκλήματος, ώστε να αποτελέσει τη νομική βάση μίας ποινικής κατηγορίας και ακολούθως μίας ποινικής απόφασης. Να σημειωθεί ότι το έγκλημα αντιμετωπίζεται ως πλημμέλημα, εκτός αν υπάρχουν περιπτώσεις επιβαρυντικών περιστάσεων που μπορεί να απορρέουν από την δικογραφία (πχ. εκβιασμών κλπ.) Αξίζει μάλιστα να ειπωθεί, ότι σε άλλες ευρωπαϊκές έννομες τάξεις (Βρετανία, Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία) υπάρχει ποινικά αυτοτελώς το έγκλημα της πορνογραφίας.
Η επικαιρότητα βέβαια ενίσχυσε την αλλαγή και από ότι διαβάζουμε, εξετάζεται αρμοδίως η αυστηροποίηση των διατάξεων που αφορούν το υπό εξέταση έγκλημα της πορνογραφίας.
Η ζωή μας στη σύγχρονη κοινωνία κρύβει πολλές νάρκες. Ακόμα και στις πιο ωραίες εκφάνσεις στη ζωή ενός ανθρώπου, όπως είναι ο έρωτας… βλέπουμε πως ο έρωτας μπορεί να εξελιχθεί σε… πορνογραφία. Και όταν μάλιστα το θύμα απειλείται και δέχεται εκβιασμούς, ότι ευαίσθητες στιγμές του και εικόνες του μπορεί να κοινολογηθούν σε ευρύ κοινό, τότε το ζήτημα αυτό παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις. Επικίνδυνες πολλές φορές σε βαθμό που να απειλείται και η ίδια του η ζωή.
Η κοινωνία μας φοβάται να αντικρύσει «γυμνά» τα προβλήματα. Επιζητά να σκεπάζεται η «γύμνια» της αλήθειας κάτω από ένα πέπλο μυστηρίου, αμφισβητήσεων και ασαφειών, ώστε να γεννιούνται διχογνωμίες, οι οποίες είναι ικανές να διατηρούν επί μακρόν το πέπλο με αποκλειστικό σκοπό της απόκρυψη της γυμνής αλήθειας. Και αυτός ο επί σκοπώ φόβος, πολλές φορές αποτυπώνεται και στην δικαιοσύνη και στον ποινικό κώδικα, και στην ποινική μεταχείριση. Φοβόμαστε να πούμε τον όρο «γυναικοκτονία» και πράγματι εξ αιτίας αυτού του φόβου ο όρος αυτός δεν υπάρχει και στον ποινικό κώδικα. Όμως τα θύματα υπάρχουν. Φοβόμαστε να μιλήσουμε για το ζήτημα της πορνογραφίας και πέσαμε από τα σύννεφα μόλις ακούσαμε έναν «διάσημο» να φέρεται ότι το πράττει. Όμως τα θύματα υπάρχουν.
Κλείνουμε τα μάτια μας, κλείνουμε τα αυτιά μας, κλείνουμε το στόμα μας… αλλά υπερηφανευόμαστε που ζούμε σε μία ελεύθερη και δημοκρατική πολιτεία, όπου οι πολίτες της έχουν κλειστά μάτια, κλειστά αυτιά και κλειστό στόμα. Και πέφτουν από τα σύννεφα μόλις ακούσουν μία χροιά αλήθειας… Για πόσο άραγε ακόμα;;;
Σοφία Τσιπτσέ
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Διαπιστ. Διαμεσολαβήτρια ΥΔΔΑΔ
(αστική, εμπορική, ηλεκτρονική, τραπεζική Διαμεσολάβηση)
Υπεύθυνη Προστασίας Δεδομένων / D.P.O. exec
