Από την ταινία – μιούζικαλ “Chicago” είχε ξεχωρίσει από την πρώτη στιγμή η σκηνή «marionette scene» (η σκηνή της μαριονέττας). Η συγκεκριμένη σκηνή αποτυπώνει με γλαφυρό τρόπο, ίσως καθ’ υπερβολήν, ενδεχομένως όμως και χωρίς υπερβολή, τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζεται η κοινή γνώμη.
Πότε αλήθεια σταματά η ενημέρωση του κοινού και το δικαίωμα του πολίτη στην πληροφόρηση και πότε ξεκινά η καταπάτηση του περιβόητου τεκμηρίου της αθωότητας; Είναι πράγματι μία λεπτή διαχωριστική γραμμή, η οποία έγινε ακόμα πιο λεπτή και δυσδιάκριτη, μέσα από την υπερπληθώρα των μέσων πληροφόρησης.
Τα τελευταία χρόνια βιώνουμε ως κοινωνία «κοινωνικά εγκλήματα» που επηρέασαν και συγκλόνισαν με την βαναυσότητα τους την κοινή γνώμη. Είναι λογικό. Είναι λογικό μάλιστα τα ΜΜΕ (τηλεοπτικά κανάλια, ιντερνετ, sites, εφημερίδες, ραδιόφωνο) να μας παρέχουν πληροφορίες και ρεπορτάζ πάνω στα γεγονότα αυτά. Ο κάθε πολίτης ενδιαφέρεται να μάθει. Και ως γνωστόν, όσο πιο πολύ ενδιαφέρεται η κοινωνία για ένα θέμα, τόσο πιο πολύ καιρό κρατάει και δημοσιογραφικά στην επικαιρότητα.
Δεν είναι λίγες όμως οι φορές που η λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην απαραίτητη για όλους μας ενημέρωση, ξεπερνιέται και οδηγούμαστε πολλές φορές στη διεξαγωγή «τηλεδικών» με ζωντανό ακροατήριο όλους εμάς που παρατηρούμε τα γεγονότα και θύμα το ξακουστό σε όλους «τεκμήριο της αθωότητας», το οποίο και πλήττεται.
Ειδικά στην ποινική διαδικασία και σύμφωνα με τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, η ανάκριση και η προανάκριση λαμβάνουν χώρα μυστικά και χωρίς δημοσιότητα. Παρά ταύτα στην σύγχρονη πρακτική της καθημερινότητας παρατηρούμε πολλές φορές να δημοσιοποιούνται στοιχεία της δικογραφίας, παρά το γεγονός ότι βρίσκονται ακόμα στο στάδιο της προδικασίας, στο οποίο στάδιο ισχύει η αρχή της μυστικότητας της προδικασίας, σύμφωνα μάλιστα με το άρθρο 241 του ΚΠΔ. Σε αντίθεση με την μυστικότητα της προδικασίας, όταν η υπόθεση φτάσει στη δικάσιμο, τότε η διαδικασία των συνεδριάσεων, εκτός εξαιρέσεων, λαμβάνει χώρα δημόσια.
Το τεκμήριο της αθωότητας, πλήττεται πλείστες φορές βάναυσα. Πολλές φορές μάλιστα την ώρα που γίνεται επίκληση του τεκμηρίου και του γεγονότος ότι οφείλουμε να τηρούμε τον σεβασμό στην βασική αυτή αρχή της ποινικής μας δικονομίας, παρά ταύτα την ίδια στιγμή οι ίδιοι που το επικαλούνται το στηλιτεύουν.
Η θεμελιώδης αυτή αρχή του τεκμηρίου της αθωότητας αποτελεί την θεμέλια λίθο στη δικαιοσύνη και κατ’ επέκταση στη δημοκρατική και πολιτισμένη κοινωνία. Καθιερώθηκε για πρώτη φορά στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, κατόπιν της Γαλλικής Επανάστασης (1789). Στη σύγχρονη εποχή έχει κατοχυρωθεί στο άρθρο 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκή Συνθήκη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) [1]. Το νόημα του τεκμηρίου αυτού είναι το εξής: ο κάθε κατηγορούμενος, θεωρείται αθώος, μέχρι να αποδειχτεί η ενοχή του, ώστε να εξασφαλιστεί μία δίκαιη δίκη για αυτόν. Μία άλλη βασική αρχή της νομικής επιστήμης, η οποία μάλιστα απορρέει από το τεκμήριο της αθωότητας, είναι η αρχή «in dubio pro reo», ήτοι όταν υπάρχουν αμφιβολίες ο κατηγορούμενος δεν καταδικάζεται (εν αμφιβολία υπέρ του κατηγορουμένου).
Τρεις λοιπόν βασικές αρχές, όπως αναφέρθηκαν συνοπτικά ανωτέρω, ήτοι η αρχή της μυστικότητας της προδικασίας, η αρχή του τεκμηρίου της αθωότητας και η αρχή “in dubio pro reo”, που αποτελούν βασικούς πυλώνες για τη δίκαιη δίκη του κατηγορουμένου, πολλές φορές παρατηρούμε ότι καταπατώνται.
Με αφορμή μάλιστα τα πολλά περιστατικά καταπάτησης των βασικών αυτών αρχών, ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών με πρόσφατη ανακοίνωσή του επισήμανε μεταξύ άλλων τα εξής:
«Το διαρκώς εντεινόμενο φαινόμενο διεξαγωγής τηλε-δικών από συναδέλφους οι οποίοι κατά παράβαση της αρχής της μυστικότητας της ποινικής προδικασίας δίνουν στη δημοσιότητα στοιχεία δικογραφιών είναι καταδικαστέο.
Η μυστικότητα της ποινικής προδικασίας και ο σεβασμός του τεκμηρίου αθωότητας συνιστούν θεσμικές εγγυήσεις και κάθε παραβίασή τους από δικηγόρους συνιστά ποινικά και πειθαρχικά ελεγκτέα συμπεριφορά.
Είναι αυτονόητο ότι οι δίκες πρέπει να διεξάγονται μόνον στα δικαστήρια, ενώπιον του φυσικού δικαστή τηρουμένων των δικονομικών εγγυήσεων που προβλέπει η έννομη τάξη.» (…)
Το ΔΣ μάλιστα του ΔΣΑ έθεσε και το ζήτημα των εκ νέου τροποποιήσεων των πειθαρχικών διατάξεων, με αφορμή τα ολοένα αυξανόμενα περιστατικά παράβασης των βασικών αυτών αρχών, ώστε να μπορεί να επανέλθει η αυτεπάγγελτη κίνηση πειθαρχικής διαδικασίας από τα αρμόδια πειθαρχικά όργανα των Δικηγορικών Συλλόγων. Οι σχετικές αυτές προτάσεις έχουν κατατεθεί στο Υπουργείο Δικαιοσύνης.
Το δικαίωμα του κάθε πολίτη στην πληροφόρηση και συνεπακόλουθα η παροχή της είδησης, αλλά και των επιμέρους λεπτομερειών και περιστατικών που έχουν συμβεί είναι αδιαμφισβήτητο. Αδιαμφισβήτητο όμως επίσης είναι ότι ο άνθρωπος που δέχεται μία καταγγελία είτε για πταίσμα, είτε για πλημμέλημα, είτε για το πιο ειδεχθές έγκλημα που θα συγκλονίσει την κοινωνία, θα κριθεί από το φυσικό Δικαστή, από την ελληνική Δικαιοσύνη, η οποία διέπεται από βασικές αρχές και κανόνες. Η τήρηση των βασικών αυτών αρχών και η μη καταπάτηση τους αποτελούν και πλαισιώνουν τον νομικό μας πολιτισμό, ο οποίος είναι βασικό στοιχείο μίας δημοκρατικής και πολιτισμένης κοινωνίας.
Η ενημέρωση του πολίτη είναι απαραίτητη, όπως είναι απαραίτητη και η διατήρηση των βασικών αρχών που τείνουν πολλές φορές να εξαλειφτούν από την εμφάνιση τηλεδικών και των «λαϊκών δικαστηρίων».
[1]πηγή wikipedia
Σοφία Τσιπτσέ
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Διαπιστ. Διαμεσολαβήτρια ΥΔΔΑΔ
(αστική, εμπορική, ηλεκτρονική, τραπεζική Διαμεσολάβηση)
Υπεύθυνη Προστασίας Δεδομένων / D.P.O. exec
