Ψύχραιμα φαίνεται να αντιδρούν οι αγορές πρώτων υλών και μετοχών στο άνοιγμα της εβδομάδας που ακολουθεί την προαναγγελθείσα και συντελεσθείσα επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ.
Προφανώς οι εξελίξεις και δη, το πώς και εάν θα αντιδράσει το Ισραήλ, είναι εκείνες οι βασικές συνιστώσες που θα κρίνουν τις εξελίξεις. Ωστόσο προς ώρας πέρα από την πτώση του δείκτη ΝΙΚΚΕΙ στην Ιαπωνία, οι τιμές του πετρελαίου δείχνουν, προς ώρας μια τάση μικρής αποκλιμάκωσης. Το μπρεντ συγκεκριμένα κινείται πτωτικά, όντας βέβαια ακόμη πάνω από τα 90 δολάρια το βαρέλι, έχοντας “τσιμπήσει” τον τελευταίο μήνα ποσοστό 4,68%.
“Βραχυπρόθεσμα, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι αγορές θα αντιδράσουν σπασμωδικά. Τώρα τις πρώτες ημέρες θα δούμε αυξήσεις, όσο τουλάχιστον υπάρχει ανησυχία και αμφιβολία για την εξέλιξη της κατάστασης. Ωστόσο, οι αναλύσεις είναι καθησυχαστικές και είναι πάρα πολύ σημαντικό για τον τρόπο εξέλιξης των πραγμάτων, αυτό να επιβεβαιωθεί και να εξελιχθεί προς την κατεύθυνση της μη κλιμάκωσης ή ακόμα καλύτερα και της αποκλιμάκωσης. Εμείς από την πλευρά μας, είναι σημαντικό να μη δεχθούμε αναιτιολόγητες αυξήσεις, σε αποθέματα καυσίμων που έχουν ήδη τιμολογηθεί και φορολογηθεί”, υπογράμμισε μιλώντας στο MEGA την Κυριακή ο υφυπουργός Οικονομικών κ. Χ Θεοχάρης. Συνέχισε λέγοντας ότι “η Πολιτεία, έχει τους μηχανισμούς για να κάνει τους ελέγχους. Είναι προφανές ότι αυτή η περίοδος, που υπάρχει αναταραχή, είναι η περίοδος που όλοι οι μηχανισμοί πρέπει να είναι σε εγρήγορση. Είτε έχουν σχέση με την αισχροκέρδεια είτε έχουν σχέση με τη φοροδιαφυγή. Τις επόμενες ημέρες θα είναι στους δρόμους τα κλιμάκια της ΑΑΔΕ και της ΔΙΜΕΑ, ώστε να πραγματοποιούν ελέγχους”.
Να σημειωθεί ότι με το πετρέλαιο στα 90 δολάρια το βαρέλι και τις διεθνείς τιμές βενζίνης και ντίζελ να κινούνται ανοδικά, ήδη η τιμή της αμόλυβδης“φλερτάρει” με τα 2 ευρώ στην Αττική, Βέβαια, σε πολλές περιοχές της χώρας έχει υπερβεί το ‘ψυχολογικό όριο” αυτό. Μάλιστα με βάση τις προβλέψεις της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πρατηριούχων Εμπόρων Καυσίμων (ΠΟΠΕΚ) αναμένονται και νέες σημαντικές αυξήσεις τις επόμενες μέρες.
Η ΤτΕ
Πάντως με βάση την ανάλυση που έχει ενσωματώσει στην Έκθεσή της για το 2023 η Τράπεζα της Ελλάδος “μεγαλύτερη ανησυχία προκύπτει για τις πιθανές εξελίξεις σε περίπτωση κλιμάκωσης του πολέμου στη Μέση Ανατολή με μια ευρύτερη εμπλοκή χωρών καθώς και παρατεταμένης διάρκειάς της. Αυτό μπορεί να ασκήσει εμμέσως αρνητική επίδραση στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών μέσω των διαύλων που συνδέονται κυρίως με τις τιμές των καυσίμων και με την αύξηση της αβεβαιότητας, οι οποίες θα επηρεάσουν τις επιλογές όλων των ταξιδιωτών, τις μεταφορές, καθώς και τις εφοδιαστικές αλυσίδες” προσθέτει ηΤτΕ που τονίζει ότι: “Ήδη, η δράση των ανταρτών Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα έχει οδηγήσει στην αναδρομολόγηση των εμπορικών πλοίων μακριά από την περιοχή αυτή, με συνέπεια τα πλοία να ακολουθούν τη μακρύτερη διαδρομή (τον περίπλου της Αφρικής) αντί μέσω της διώρυγας του Σουέζ.”
Πιο συγκεκριμένα, με βάση την ΤτΕ το ισοζύγιο πληρωμών και ευρύτερα η ελληνική οικονομία εκτιμάται ότι θα επηρεαστούν μέσα από τους εξής διαύλους:
α) μείωση της εξωτερικής ζήτησης ελληνικών προϊόντων, καθώς και αναβολή ταξιδιών λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων και του φόβου τρομοκρατικών ενεργειών, με μείωση των εισροών στο ισοζύγιο πληρωμών,
β) τιμές των καυσίμων, με αυξητικές πιέσεις στις τιμές του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και κατ’ επέκταση της ηλεκτρικής ενέργειας,
γ) προβλήματα στις μεταφορές και στις εφοδιαστικές αλυσίδες και συνεπαγόμενη αύξηση των τιμών των εισαγόμενων πρώτων υλών και
δ) αναβολή επενδυτικών σχεδίων και μείωση των ροών ΞΑΕ και ενδεχόμενη επιδείνωση των συνθηκών χρηματοδότησης στην παγκόσμια και στην εγχώρια οικονομία λόγω ανόδου της αβεβαιότητας και επαναξιολόγησης των κινδύνων.
Προβλέψεις
Την ίδια ώρα η ανάλυση της Alpha bank εκφράζει την άποψη, σε ανάλυσή της της προηγούμενης εβδομάδος, ότι “φαίνεται πιθανό οι τιμές του πετρελαίου να παραμείνουν σχετικά αυξημένες, ακόμη και αν οι γεωπολιτικές εντάσεις αρχίσουν να υποχωρούν, επειδή, κατά κύριο λόγο, η ανθεκτικότητα της οικονομίας των ΗΠΑ και, δευτερευόντως, η αποφυγή της ύφεσης στην Ευρώπη είναι πιθανό να ενισχύσουν τη ζήτηση για πετρέλαιο. Παράλληλα, ο OPEC ενδεχομένως να περιορίσει την προσφορά, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Διεθνή Οργανισμού Ενέργειας (International Εnergy Αgency-IEA).”
“Όμως” αναφέρει η ανάλυση, “αξίζει να επισημανθεί ότι παρά τις παρατεταμένες γεωπολιτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή που ξέσπασαν τον Οκτώβριο του 2023, οι αγορές πετρελαίου παρέμειναν σχετικά ήρεμες και ελεγχόμενες, καθώς το διαπραγματεύονταν στην περιοχή των 75 και 85 δολαρίων το βαρέλι για μεγάλο μέρος του περασμένου έτους. Οι λόγοι που η τιμή του πετρελαίου πέρυσι (αλλά ακόμα και σήμερα) δεν εκτοξεύθηκε στα ιστορικά υψηλά επίπεδα περασμένων δεκαετιών, αλλά παραμένει ελεγχόμενη, είναι οι κάτωθι:
· Πρώτον, η προσφορά, που είναι ο βασικότερος παράγοντας των αυξήσεων των τιμών. Σήμερα,η παραγωγή πετρελαίου είναι λιγότερο συγκεντρωμένη στη Μέση Ανατολή καθώς και μεταξύ των μελών του OPEC, από ό,τι ήταν για μεγάλο μέρος των τελευταίων 50 ετών. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην έκρηξη της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου, τη δεκαετία του 2010, που Αυτό οφείλεται εν μέρει στην έκρηξη της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου, τη δεκαετία του 2010, που κατέστησε, πλέον, την Αμερική καθαρό εξαγωγέα πετρελαίου (“Three reasons why oil prices are remarkably stable”, Economist, Μάρτιος 2024). Επίσης, η αυξανόμενη παραγωγή από χώρες εκτός του OPEC έχει συμβάλλει σημαντικά στη διαφοροποίηση της προσφοράς. Ο IEA εκτιμά ότι οι νέες πηγές, μαζί με τους αυξημένους όγκους από την Αμερική και τον Καναδά, θα καλύψουν το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης για πετρέλαιο, το 2024.
· Δεύτερον, το πετρέλαιο από τη Ρωσία, τον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό στον κόσμο, συνέχισε να διατίθεται, παρά τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από τις δυτικές χώρες, οι οποίες το 2022 επέβαλαν
ανώτατο όριο τιμής 60 δολάρια ανά βαρέλι στις ρωσικές εξαγωγές αργού πετρελαίου, αλλά το ρωσικό πετρέλαιο εξακολουθεί να διαπραγματεύεται πάνω από το συγκεκριμένο ανώτατο όριο τιμών. Συνεπώς, η συνεχιζόμενη διαθεσιμότητα ρωσικού πετρελαίου συνέβαλε στην αποτροπή της δραματικής αύξησης των τιμών, που πολλοί φοβούνταν πως θα συνέβαινε το 2022, μετά από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
· Τρίτον, η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα των μελών του OPEC (δηλαδή, η ποσότητα πετρελαίου που μπορεί να παραχθεί από τις εγκαταστάσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα). Όταν η παραγωγή ήταν περιορισμένη, όπως ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι εξαγωγικές χώρες είχαν λίγα περιθώρια να ανταποκριθούν στην αύξηση της ζήτησης. Σήμερα, η κατάσταση είναι διαφορετική, καθώς υπολογίζεται (America’s Energy Information Administration) ότι τα μέλη του OPEC έχουν περίπου 4,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα πλεονάζουσας δυναμικότητας -μεγαλύτερη από τη συνολική ημερήσια παραγωγή του Ιράκ. Με άλλα λόγια, το επιπλέον απόθεμα του OPEC μπορεί να αμβλύνει το πλήγμα από μία διαταραχή στον εφοδιασμό πετρελαίου.
· Τέταρτον, ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης, σήμερα, είναι χαμηλότερος απ’ ό,τι ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και σε συνδυασμό με τη μετάβαση στην πράσινη ανάπτυξη αναμένεται να συγκρατήσει τη ζήτηση για πετρέλαιο. Παράλληλα, τα τελευταία έτη, η Κίνα που είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο, παρουσιάζει χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη. Επίσης, οι διαρθρωτικές αλλαγές στην παραγωγή της θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό της μίγμα, αφού η χρήση πιο φιλικών προς το περιβάλλον πηγών ενέργειας ενδέχεται να περιορίσει τη ζήτηση πετρελαίου. Ενδεικτικά, το επόμενο έτος, εκτιμάται ότι τα μισά από τα νέα αυτοκίνητα που θα πωλούνται στη χώρα θα είναι ηλεκτρικά.”
Μακροπρόθεσμα, όπως αναφέρει η μελέτη, η απομάκρυνση της παγκόσμιας οικονομίας από το πετρέλαιο θα διασφαλίσει ότι η διεθνής αγορά θα είναι πιο ανθεκτική σε γεωπολιτικούς κλυδωνισμούς και περικοπές της παραγωγής. Προς το παρόν, ωστόσο, η άνοδος της τιμής φαίνεται να είναι ελεγχόμενη. Όπως φαίνεται οι πιέσεις στις τιμές του πετρελαίου που προκύπτουν από γεωπολιτικές διαταραχές είναι γενικά προσωρινές.
Συνοψίζοντας, οι γεωπολιτικές εντάσεις επηρεάζουν προσωρινά τις τιμές του πετρελαίου, περιορίζοντας την οικονομική δραστηριότητα, αφού αυξάνουν την αβεβαιότητα. Ωστόσο, σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες, σήμερα, υφίστανται ορισμένοι εξισορροπητικοί παράγοντες στη διαμόρφωση και τη «διόρθωση» των διεθνών τιμών του πετρελαίου, μετά από ένα γεωπολιτικό επεισόδιο (Geopolitical risk and oil prices, ECB, Economic Bulletin 8, 2023).
Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι διακυμάνσεις στις τιμές του πετρελαίου είναι κρίσιμο στοιχείο που λαμβάνεται συστηματικά υπόψη από τους ιθύνοντες χάραξης της νομισματικής πολιτικής, αφού μπορούν να επηρεάσουν τον ρυθμό αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού.
