Ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα για την επιτυχή «στροφή» προς βιώσιμες και πράσινες λύσεις που θα αλλάξουν συνολικά το αποτύπωμα των μεταφορών, είναι ο μετασχηματισμός και η προσαρμογή της επιβατηγούς ναυτιλίας στα νέα δεδομένα που επιβάλει η αλλαγή προς καθαρότερες μορφές ενέργειας.
Όλες αυτές οι αλλαγές περνούν από ένα σύνθετο πλέγμα δραστηριοτήτων και διαδικασιών που θα απαιτήσουν επιπρόσθετη χρηματοδότηση, αλλά και μεγαλύτερο χρόνο προσαρμογής. Σύνθετες προκλήσεις όπως ο απαραίτητος εκσυγχρονισμός όλων των λιμανιών, όχι μόνο των μεγάλων, η διαμόρφωση των τιμών ρεύματος, αλλά και το πως θα χρηματοδοτηθεί όλο το πρόγραμμα μετασχηματισμού, καθώς το κόστος μετατροπής για ένα πλοίο από ορυκτά σε εναλλακτικά καύσιμα, ανέρχεται από 300 χιλ. έως 1 εκατ. ευρώ.
Συνολικά, για την εφαρμογή του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων (ETS) της Ε.Ε., το επιπλέον κόστος για την εγχώρια ακτοπλοϊκή αγορά εκτιμάται σε περίπου 169 εκατ. ευρώ.
Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων θα ξεκινήσει στη ναυτιλία από την 1η Ιανουαρίου 2024, ενώ το μέτρο, ειδικά για την ακτοπλοΐα αφορά μόνο την κατηγορία Α, χωρητικότητας 5.000 κόρων και άνω, που δραστηριοποιούνται στις διεθνείς γραμμές αλλά και σε νησιά. Για την Ελλάδα έχει εξασφαλιστεί εξαίρεση από τον κανονισμό έως 31 Δεκεμβρίου 2029 για τα ακτοπλοϊκά πλοία που δρομολογούνται σε λιμένες περιοχές με λιγότερους από 200.000 κατοίκους. Δηλαδή για όλα τα νησιά, πλην της Κρήτης.
Αυτό σημαίνει πως για τη χώρα μας, η εφαρμογή του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων (ETS) της Ε.Ε., θα ξεκινήσει από τη νέα χρονιά στις γραμμές της Αδριατικής και της Κρήτης. Ζητούμενο παραμένει το πώς θα χρηματοδοτηθούν οι απαραίτητες επενδύσεις, ώστε το κόστος να μην περάσει στα εισιτήρια και το καταναλωτικό κοινό.
Όπως τόνισε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ) Διονύσης Θεοδωράτος κατά τη διάρκεια της ημερίδας στον ΟΛΠ την περασμένη Παρασκευή επικαλούμενους στοιχεία έρευνας του ΙΟΒΕ, η εφαρμογή της δέσμης «Fit for 55» της Ένωσης θα επιφέρει σημαντική αύξηση των λειτουργικών εξόδων της επιβατηγού ναυτιλίας, σε περίπτωση που δεν γίνουν οι κατάλληλες προσαρμογές στο στόλο και στις υποστηρικτικές υποδομές των λιμένων.
Στο πλαίσιο αυτό, τόνισε ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ, η ηλεκτροδότηση των ακτοπλοϊκών πλοίων στα λιμάνια με χρεώσεις οικονομικών θα χρησιμοποιήσει μέρος του αυξημένου λειτουργικού κόστους. Ωστόσο, απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις καθώς για τη μετασκευή και τη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας διασύνδεσης ενός ακτοπλοϊκού πλοίου, με απαίτηση ισχύος 2 MVA, η δαπάνη ξεπερνά κατά μέσο όρο τις 300 χιλ. ευρώ, ενώ για τα μεγαλύτερα πλοία μπορεί να φτάσει και το 1 εκατ. ευρώ.
Μάλιστα, όπως υπογράμμισε ο κ. Θεοδωράτος, οι επενδύσεις αυτές μέχρι στιγμής δεν συνοδεύονται με προγράμματα συγχρηματοδότησης ή επιχορήγησης, όπως συμβαίνει σε άλλους κλάδους και στις υποδομές.
Επίσης, σε ό,τι αφορά την ηλεκτροδότηση «υπάρχουν ανησυχίες εκ μέρους των μελών του Συνδέσμου μας ως προς την τιμολογιακή πολιτική και τους τρόπους χρέωσης από τους λιμένες», συμλήρωσε ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ. Σύμφωνα με το σχέδιο Οδηγίας για τη Φορολόγηση Ενέργειας (Οδηγία για τη Φορολογία Ενέργειας), προκρίνονται διάφορα μέτρα ελάφρυνσης των επιβαλλόμενων φόρων για τα εναλλακτικά καύσιμα και ειδικότερα για το ναυτιλιακό ηλεκτρικό ρεύμα για το οποίο θα υπάρξει περίοδος πλήρους φοροαπαλλαγής.
Προετοιμασία για τη νέα εποχή
Η ηλεκτρική διασύνδεση πλοίων με τα λιμάνια θεωρείται κομβικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση, καθώς έτσι τα πλοία θα μπορούν όσο μένουν στα λιμάνια να σβήνουν τις μηχανές και να μην καταναλώνουν καύσιμα, αξιοποιώντας ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές. Μάλιστα στο πλαίσιο της εφαρμογής της δέσμης μέτρων «Fit for 55» μέχρι το 2030 η ηλεκτρική διασύνδεση θα είναι υποχρεωτική για το 90% των πλοίων που δένουν στα ευρωπαϊκά λιμάνια.
Ενόψει των σημαντικών αλλαγών, ο ΣΕΕΝ έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο με στόχο τη δημιουργία ενός «οδικού χάρτη» για τη μετάβαση στην εποχή της ηλεκτροδότησης και όπως σημείωσε ο κ. Θεοδωράτος έχει έρθει σε επικοινωνία με την Ένωση Λιμένων (Ε.ΛΙΜ.Ε.) για την υπογραφή Συμφώνου Συνεργασίας. Στόχος είναι η ομογενοποίηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης των ακτοπλοϊκών πλοίων σε όλα τα λιμάνια της Ελλάδας, μέσω ενός κοινού χρονοδιαγράμματος ούτως ώστε να συμβαδίζει η προετοιμασία των συστημάτων και εγκαταστάσεων παροχής ρεύματος των λιμένων με την αντίστοιχη προετοιμασία σε εξοπλισμό υποδοχής του ρεύματος στα πλοία.
Συνάμα, σημείωσε την ανάγκη να υπάρχουν οι ίδιες προδιαγραφές και η ίδια «λογική προσέγγισης» σε όλα τα λιμάνια, αλλά και την ανάγκη εκσυγχρονισμού όλων των λιμανιών και όχι μόνο των πιο μεγάλων. Τόνισε ακόμα ότι το ρεύμα για την ηλεκτροδότηση θα πρέπει να αντιμετωπιστεί νομικά και φορολογικά με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζεται σήμερα το ναυτιλιακό καύσιμο.
Οι στόχοι της Ε.Ε. για τη ναυτιλία
Η Ε.Ε. έχει θέσει πολύ αυστηρούς αλλά και φιλόδοξους στόχους για τη σταδιακή μείωση των εκπομπών αερίου έως το 2050 για το χώρο της ναυτιλίας, όχι μόνο της ακτοπλοΐας.
Πιο αναλυτικά, οι στόχοι είναι 2% μείωση (γραμμάρια CO2 ανά megajoule ενέργειας) από το 2025, 6% από το 2030, 14,5% από το 2035, 31% από το 2040, 62% από το 2045 και 80% από το 2050. Αυτό θα ισχύει για πλοία ολικής χωρητικότητας άνω των 5.000 τόνων (τα οποία ευθύνονται για το 90% των εκπομπών CO2), καθώς και το σύνολο της ενέργειας που χρησιμοποιείται από πλοία που βρίσκονται σε ευρωπαϊκά λιμάνια ή μεταξύ αυτών, καθώς και για το 50% της ενέργειας που χρησιμοποιείται εν πλω όταν ο λιμένας αναχώρησης ή άφιξης βρίσκεται εκτός της ΕΕ ή σε εξόχως απόκεντρες περιοχές της ΕΕ.
Ηλεκτροδότηση των πλοίων από την ξηρά
Σύμφωνα με την προκαταρκτική συμφωνία, από το 2030 τα φορτηγά πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και τα επιβατηγά πλοία, όσο βρίσκονται σε αποβάθρες σε σημαντικούς λιμένες της ΕΕ, θα υποχρεούνται να ηλεκτροδοτούνται από την ξηρά για το σύνολο της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σε αυτά. Ο κανόνας αυτός θα επεκταθεί και στα υπόλοιπα λιμάνια της ΕΕ από το 2035, εάν διαθέτουν χερσαία παροχή ηλεκτρικής ενέργειας.
Αυτό αναμένεται να μειώσει σημαντικά την ατμοσφαιρική ρύπανση στους λιμένες. Έχουν προβλεφθεί ωστόσο ορισμένες εξαιρέσεις, όπως σε περίπτωση παραμονής στον λιμένα για λιγότερο από δύο ώρες, χρήσης ίδιας τεχνολογίας μηδενικών εκπομπών ή κατάπλου σε λιμένα λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων ή καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.
