Η προσπάθεια των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής για τη διατήρηση της ταυτότητας και της συλλογικής μνήμης τους, οι περιπέτειες της ένταξής τους στην τοπική κοινωνία και η συμβολή τους στη διαμόρφωσή της κοινωνίας αυτής, παρουσιάζονται μέσα από την σημαντική έκθεση που φιλοξενείται από τις 4 Ιανουαρίου έως τις 10 Φεβρουαρίου 2023 στη Βασιλική Αγίου Μάρκου, στο Ηράκλειο.
Η έκθεση, που συνδιοργανώνουν η Περιφέρεια Κρήτης, η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών / Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, και ο Δήμος Ηρακλείου-Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, θα εγκαινιαστεί την Πέμπτη 5 Ιανουαρίου στις 18.30΄, με χαιρετισμούς του Αρχιεπισκόπου κ.κ. Ευγενίου, του Περιφερειάρχη Κρήτης κ. Σταύρου Αρναουτάκη, του Δημάρχου Ηρακλείου κ. Βασίλη Λαμπρινού και του Προέδρου της Ε.Κ.Ι.Μ. κ. Αλέξη Καλοκαιρινού. Η έκθεση θα είναι επισκέψιμη από την Τετάρτη 4 Ιανουαρίου, ώρα 17.00’.
Η επετειακή έκθεση για την εκατονταετηρίδα από τη Μικρασιατική Καταστροφή είναι υβριδική, με πολύτιμα υλικά και αρχειακά τεκμήρια (ψηφιακά και σε φυσική μορφή) που αναπτύσσονται σε είκοσι εικονογραφημένες επιφάνειες με κείμενα και πρόσθετες ψηφιακές πληροφορίες (με φορητές συσκευές μέσω QR codes που καθιέρωσε η ΕΚΙΜ με την επιτυχημένη έκθεση για την Κρήτη και το 1821), υλικά τεκμήρια σε ειδικές προθήκες αλλά και ελεύθερα στον χώρο, καθώς και αποσπάσματα προφορικών μαρτυριών προσφύγων δεύτερης και τρίτης γενιάς.
«Δεν μιλούσαν οι άνθρωποι. Δεν ήθελαν να εξιστορούνε τα άσχημα γεγονότα που έζησαν. Για να ξορκίσουν το κακό; Γιατί πίστευαν ότι κάποια στιγμή θα γυρνούσαν πίσω;»
«Ο ναός της Παναγίτσας [στο Ηράκλειο] που χτίστηκε, ήταν αλληλοβοήθειας αποτέλεσμα. Στην ουσία, τον ναό αυτόν τον έχτισαν οι Βουρλιώτες για την Παναγία τη Βουρλιώτισσα που κάηκε στα Βουρλά».
«Όλοι αυτοί οι άνθρωποι ήτανε γεωργοί οι περισσότεροι. Είχανε αμπέλια, βγάζανε σταφίδα, είχανε καπνά, είχανε ελιές και τα μποστάνια τους».
(Αποσπάσματα από αφηγήσεις προσώπων μικρασιατικής καταγωγής δεύτερης και τρίτης γενιάς)
Συγκινησιακή φόρτιση στην έκθεση προσθέτει το μουσικό έργο του Οδυσσέα Γραμματικάκη «Σαν κυνηγημένα περιστέρια», βασισμένο σε αποσπάσματα των προφορικών μαρτυριών, που παραγγέλθηκε ειδικά για την έκθεση από την Ε.Κ.Ι.Μ. Η έκθεση υποστηρίζεται επίσης από προβολές οπτικού υλικού.
Η έκθεση είναι αποτέλεσμα του ερευνητικού προγράμματος «Πρόσφυγες και προσφυγικοί πληθυσμοί στην Κρήτη από τον Μεσοπόλεμο μέχρι σήμερα» το οποίο πραγματοποιεί η Ε.Κ.Ι.Μ. μέσω του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης με τη χρηματοδότηση της Περιφέρειας Κρήτης, με αφορμή τα εκατό χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή και την άφιξη των πρώτων προσφύγων στο νησί.
Για τη δημιουργία της εργάστηκε η δεκαμελής επιστημονική ομάδα των νέων ιστορικών της Ε.Κ.Ι.Μ. μαζί με τους ερευνητές και το προσωπικό της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Τη διοίκηση του έργου έχει ο πρόεδρος της Ε.Κ.Ι.Μ. καθηγητής Αλέξης Καλοκαιρινός με γενικό επιμελητή τον επικεφαλής επιμελητή του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης Αγησίλαο Καλουτσάκη.
Για την πραγματοποίηση της έκθεσης αξιοποιήθηκαν αρχειακά και υλικά τεκμήρια από τις Συλλογές και τη Βιβλιοθήκη του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης και της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης ενώ ουσιαστική ήταν η παραχώρηση τεκμήριων και από Συλλόγους Μικρασιατών, Υπηρεσίες, Ιδρύματα και ιδιώτες.
Στη διάρκειά της θα πραγματοποιούνται εκπαιδευτικές ξεναγήσεις/δράσεις σε σχολικές και άλλες ομάδες από τους συντελεστές της έκθεσης, επιστημονικούς συνεργάτες της Ε.Κ.Ι.Μ. Ωράριο λειτουργίας: Καθημερινές: 09.00-14.00 και 17.00-21.00, Σάββατο: 09.00-14.00, Κυριακές & Αργίες: κλειστή.
