Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Διαπιστ. Διαμεσολαβήτρια ΥΔΔΑΔ
Υπεύθυνη Προστασίας Δεδομένων/ D.P.O.
Η επιστήμη προχωράει με αλματώδεις ρυθμούς. Και αυτό γίνεται αντιληπτό αν σκεφτούμε την εξέλιξη της κοινωνίας μας τα τελευταία 30 χρόνια. Τη δεκαετία του ΄90 ακούγαμε μουσική με κασέτα, την οποία για να γυρίσεις την ταινία της μπροστά, έπρεπε να περιστρέψεις το στυλό σου στις κυκλικές εστίες και σήμερα μόλις 30 χρόνια μετά ο καθείς μας έχει ένα έξυπνο κινητό στην τσέπη του, μέσω του οποίου δύναται να πράξει άπειρες ενέργειες μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου. Δεν βρισκόμαστε μονάχα στην εποχή της τεχνολογικής εξέλιξης. Βρισκόμαστε στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Στη σύγχρονη Ελλάδα είναι δύσκολο βέβαια να αντιληφθούμε ότι η εποχή της τεχνητής νοημοσύνης ανήκει στο παρόν και όχι σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας που βλέπαμε λίγα χρόνια πριν. Και είναι ίσως δύσκολο να το αντιληφθούμε, καθώς ενώ τα άλματα στην τεχνητή νοημοσύνη είναι εντυπωσιακά, η σύγχρονη Ελλάδα δεν έχει ακόμα εν συνόλω ψηφιακά ενηλικιωθεί (βλέπε ουρές για καταθέσεις εγγράφων, γραφειοκρατία, αναμονές έκδοσης πιστοποιητικών, μη λειτουργικότητα). Έχουμε ακόμα αρκετό μέλλον ως κράτος στο πεδίο της ψηφιοποίησης, αν και ομολογουμένως τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αισιόδοξα βήματα.
Σε τέτοια αλματώδη ανέλιξη γεννιούνται ερωτήματα και διλήμματα στην κοινωνία, καθώς κλονίζουν τις «σταθερές» και τα αξιακά της δεδομένα. Ο ίδιος ο άνθρωπος δημιουργεί την εξέλιξη, μέσα από την επιστήμη. Τις περισσότερες φορές όμως η ίδια κοινωνία των ανθρώπων τρέχει ασθμαίνως να ακολουθήσει τις εξελίξεις και να προσαρμοστεί σε αυτές. Αξιοπερίεργο αν το σκεφτεί κανείς: κάτι που δημιούργησε ο άνθρωπος, καλείται ο ίδιος να προσαρμοστεί σε αυτό. Και η προσαρμογή του δεν είναι εύκολη… χρειάζεται προσπάθεια και… νοημοσύνη. Φυσική νοημοσύνη και όχι τεχνητή.
Ο όρος τεχνητή νοημοσύνη αναφέρεται στον κλάδο της πληροφορικής, ο οποίος ασχολείται με τη σχεδίαση υπολογιστικών συστημάτων που μιμούνται στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς τα οποία υπονοούν έστω και στοιχειώδη ευφυΐα: μάθηση, προσαρμοστικότητα, εξαγωγή συμπερασμάτων, κατανόηση από συμφραζόμενα, επίλυση προβλημάτων (πηγή: Βικιπαίδεια)
Η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε για να μας «κατακτήσει» ή για να μας εξ-υπηρετήσει; Τι συμβαίνει όταν η τεχνητή νοημοσύνη «εισέλθει» στο χώρο της δικαιοσύνης; Είναι άραγε πιο ισχυρή η τεχνητή νοημοσύνη από την φυσική νοημοσύνη;
Τα ερωτήματα αυτά ίσως στο μακρινό μέλλον να ακούγονται «παρωχημένα», όμως σήμερα αποτελούν ερωτήματα που είναι αναγκαίο να απασχολήσουν την σύγχρονη κοινωνία και επιστήμη. Είναι αναγκαίο να απαντηθούν προκειμένου να τεθούν τα όρια και οι διαδικασίες, ώστε η επιστήμη να είναι βοηθητική στον άνθρωπο και όχι καταστροφική.
Και το ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης στο χώρο του δικαίου δεν είναι υποθετικό σενάριο, καθότι ήδη – όπως διαβάζουμε από άρθρα ειδήσεων- σε χώρες του εξωτερικού το περιβόητο chat gpt, έχει χρησιμοποιηθεί.
Πώς στο μέλλον και εφόσον η τεχνητή νοημοσύνη εισέλθει στο χώρο της δικαιοσύνης, θα μπορεί κανείς με βεβαιότητα να μιλάει για ασφάλεια δικαίου, βασιζόμενος σε έναν … αλγόριθμο; Πως μπορεί κανείς να μιλάει για βασικές αρχές του δικαίου, όπως η αρχή της αναλογικότητας; Δύναται ένας αλγόριθμος να ακολουθήσει τις επιταγές μίας κοινωνίας και να αλλάξει την τάση της νομολογίας, ή θα οδηγούμαστε σε τυποποιημένες βαλτωμένες αποφάσεις; Με ποιον τρόπο θα μπορεί ένας πολίτης να υποβάλει την ένσταση του και επικαλούμενος ποιους λόγους, καθώς απέναντι του έχει έναν αλγόριθμο που κινείται με στατιστικά στοιχεία; Μπορεί ο αλγόριθμος να έχει ενσυναίσθηση ενός φυσικού δικαστή, που είναι και αυτό βασικό συστατικό στοιχείο στην πορεία μιας δικανικής κρίσης;
Όλα τα ανωτέρω και άλλα πολλά που θα ανακύπτουν όσο η «εξέλιξη» μας πλησιάζει, είναι προβληματισμοί που πρέπει να απαντηθούν, ώστε να μην κινδυνεύσει ο άνθρωπος να χάσει βασικούς πυλώνες ασφάλειας μιας κοινωνίας, όπως αποτελεί η δικαιοσύνη.
Η τεχνητή νοημοσύνη δύναται να εισφέρει αποτελεσματικά στην πολυπόθητη από όλους μας επιτάχυνση της δικαιοσύνης. Δεν πρέπει να αμελήσουμε όμως τους κινδύνους και την αναγκαιότητα να λάβουν χώρα αυστηρά πλαίσια, ώστε να μην καταλήξει η τεχνητή νοημοσύνη να μετατρέψει τη δικαιοσύνη σε… τεχνητή δικαιοσύνη.
