Οι ευρωπαϊκοί δείκτες μας δίνουν χρήσιμα και κρίσιμα στοιχεία για τη συνολική κατάσταση της οικονομίας, τον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων, την απασχόληση, τις τιμές, τις επενδύσεις και τις παραγγελίες στην αγορά. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ακολούθησαν γεωπολιτικές εντάσεις και ισχυρή άνοδος των τιμών της ενέργειας, εκτοξεύτηκε ο πληθωρισμός, διαταράχθηκε εκ νέου η εφοδιαστική αλυσίδα με αποτέλεσμα να έχουν επιδεινώσει την οικονομική αστάθεια και το επιχειρηματικό κλίμα με ορατό τον κίνδυνο ύφεσης. Οι τρεις βασικοί δείκτες BCI, ESI και PMI παρουσιάζουν μάλιστα χαμηλότερες τιμές για όλες τις χώρες και ιδιαίτερα εκτός ευρωζώνης, που σημαίνει ότι οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης με στενότερες διασυνδέσεις με τη Ρωσία, όπως η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία, έχουν επηρεαστεί περισσότερο από το «πολεμικό» οικονομικό πλαίσιο.
Ο Δείκτης Επιχειρηματικού Κλίματος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (SME Business Climate Index) αποτυπώνει το επίπεδο εμπιστοσύνης των ευρωπαϊκών ΜμΕ στην οικονομική ανάπτυξη για το εγγύς μέλλον. Ο δείκτης υπολογίζεται ως ο μέσος όρος των εταιρειών που έχουν αναφέρει θετικές ή σταθερές επιχειρηματικές καταστάσεις και αναμένουν θετική ή σταθερή εξέλιξη για την επόμενη περίοδο. Επομένως, ο δείκτης μπορεί να κυμαίνεται από 100 μονάδες με όλα θετικά, 70 για ουδέτερα και έως 0 για όλα αρνητικά. Ο τελευταίος Δείκτης SME BCI του Οκτωβρίου δείχνει για την Ευρωπαϊκή Ένωση 72,4 με περαιτέρω μείωση της εμπιστοσύνης των ΜμΕ για το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 2022. Αυτή η πτώση είναι σύμφωνη με την πτωτική τάση που ξεκίνησε το δεύτερο εξάμηνο του 2021, αλλά επιταχύνεται μέχρι τώρα με -2,8%. Ο δείκτης πλησιάζει μάλιστα περισσότερο τη βασική γραμμή των 70 μονάδων, η οποία θεωρείται ουδέτερη κατάσταση και αυξάνει τον κίνδυνο ύφεσης στο εγγύς μέλλον.
Ο Δείκτης οικονομικού κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (European Commission’s Economic Sentiment Indicator) μετρά πέντε δείκτες εμπιστοσύνης που συνδέονται με διαφορετικούς τομείς της οικονομίας. Ο μέσος όρος των τιμών EC ESI των τελευταίων έξι μηνών έχει επανακλιμακωθεί στο 70 ως μακροπρόθεσμη μέση ή ουδέτερη τιμή.
Ο σύνθετος δείκτης αγορών Markit PMI (Purchasing Managers’ Index) παρακολουθεί διαφορετικές μεταβλητές μεγάλων επιχειρήσεων στον τομέα της μεταποίησης και των υπηρεσιών και έχει αναβαθμιστεί εξίσου στο 70 ως ουδέτερο επίπεδο. Ο δείκτης οικονομικού κλίματος αναφέρει τη χαμηλότερη τιμή μεταξύ των τριών δεικτών σε σχέση με το τρέχον επιχειρηματικό κλίμα. Δεδομένου ότι τα στοιχεία για τον δείκτη για το κλίμα των ΜμΕ έχουν συλλεχθεί μεταξύ Μαΐου και Αυγούστου 2022, αλλά και της ισχυρής πτωτικής τάσης που δείχνει, ενδέχεται ο δείκτης για τις ΜμΕ να είναι υπερτιμημένος.
Η τάση του δείκτη EC ESI ξεχωριστά από τους άλλους δείκτες, από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο του 2022 δείχνει επίσης πτώση που προκαλείται από τις αυξανόμενες ανησυχίες για αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, διαταραχές της αλυσίδας εφοδιασμού, πληθωριστικές πιέσεις και μια κρίσιμη γεωπολιτική κατάσταση, η οποία μπορεί να επηρεάσει περαιτέρω την Ευρωπαϊκή οικονομική σταθερότητα. Για να σταθεροποιηθούν και να βελτιωθούν στο εγγύς μέλλον οι οικονομικοί δείκτες της ευρωπαϊκής αγοράς, απαιτείται άμεσα σταθεροποίηση των αγορών ενέργειας και εμπορευμάτων. Επίσης απαιτούνται επείγοντα μέτρα μετριασμού και αντιστάθμισης των συνεπειών αυξήσεων των τιμών και του πληθωρισμού για τη προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών.
Με το Ευρωβαρόμετρο για την ευρωπαϊκή αγορά είμαστε σε θέση να έχουμε οικονομικά δεδομένα ανά κατηγορία μεγέθους επιχειρήσεων, πολύ μικρές, μικρές και μικρομεσαίες και κατά τέσσερις οικονομικούς τομείς, τη μεταποίηση, το εμπόριο, τις κατασκευές και τις υπηρεσίες, που συνήθως παρουσιάζουν διαφορετικές εξελίξεις στους επιχειρηματικούς κύκλους και αντιδρούν διαφορετικά από τα εξωτερικά αποτελέσματα. Για καθεμία από αυτές τις ομάδες το Βαρόμετρο παρέχει στοιχεία για τις ακόλουθες κατηγορίες: συνολική κατάσταση, κύκλος εργασιών, απασχόληση, τιμές, επενδύσεις και παραγγελίες.
Σε μια αβέβαιη συνολικά ευρωπαϊκή κατάσταση, οι διαπιστώσεις για σήμερα είναι ότι οι Ευρωπαίοι μπορεί να ανησυχούν για το περιβάλλον και τη κλιματική αλλαγή, αλλά οι κύριες ανησυχίες τους είναι η αύξηση των τιμών, ο πληθωρισμός και το κόστος ζωής.
Για την ευρωπαϊκή επιχειρηματικότητα οι ανησυχίες και οι διαπιστώσεις, από το ξέσπασμα του πολέμου μέχρι και σήμερα, είναι οι εξής:
1. Ένα απαιτητικό περιβάλλον με τις τιμές της ενέργειας να εκτοξεύονται στα ύψη,
2. Ένα περιβάλλον πρόκλησης με υψηλό πληθωρισμό και χαμηλή εμπιστοσύνη,
3. Το οικονομικό κλίμα και οι προσδοκίες για την απασχόληση να μειώνονται,
4. Διαφορετικές επιδόσεις ανάλογα με κατηγορίες και κλάδους,
5. Τις οικονομικές προβλέψεις να συρρικνώνονται λόγω εκτόξευσης του πληθωρισμού παγκοσμίως.
Οι διάφοροι κλάδοι έχουν επηρεαστεί διαφορετικά από τις τελευταίες εξελίξεις, όμως ο κύκλος εργασιών παρουσιάζει ορισμένα ενδιαφέροντα μοτίβα για συγκεκριμένους κλάδους. Οι προσδοκίες για το εξάμηνο που διανύουμε φαίνεται να ανατρέπουν τις τάσεις του α’ εξαμήνου. Όλα τα στοιχεία αναμένεται να υποχωρήσουν, αλλά με διαφορετικές τάσεις για κάθε κλάδο. Στον κατασκευαστικό τομέα, εκτός από την άνοδο των τιμών των κτιρίων, το κόστος χρηματοδότησης αυξάνεται και λόγω των υψηλών επιτοκίων. Και τα δύο αποθαρρύνουν τις επενδύσεις σε ανακαίνιση κτιρίων και αγορά νέων κατοικιών. Στον τομέα της μεταποίησης, οι εισερχόμενες νέες παραγγελίες αυξήθηκαν αλλά η χαμηλή ζήτηση προκαλείται από τη μειωμένη αγοραστική δύναμη και τον υψηλό πληθωρισμό, ο οποίος αυξάνει τόσο το κόστος των εισροών όσο και τις τιμές παραγωγής. Οι εξαγωγικές πωλήσεις και τα αποθέματα των τελικών προϊόντων αυξάνονται. Ταυτόχρονα, η τρέχουσα κρίση έχει ηπιότερο αρνητικό αντίκτυπο στους τομείς των υπηρεσιών, καθώς εξαρτώνται λιγότερο από την προμήθεια ενέργειας ή πρώτων υλών. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022, τα αποτελέσματα της απασχόλησης ανά κατηγορία μεγέθους εμφανίζουν ανοδική τάση για όλες τις ΜμΕ καθώς ο υψηλότερος κύκλος εργασιών και οι παραγγελίες οδήγησαν τις εταιρείες να ζητήσουν επιπλέον προσωπικό. Ωστόσο, παρά τη βελτίωση, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις παρουσίασαν αρνητική αξία, καθώς ενδέχεται να μην κατάφεραν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις τους. Τα στοιχεία προσδοκιών δείχνουν μέχρι τώρα μια μικτή εικόνα απασχόλησης. Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις εξακολουθούν να δηλώνουν ότι επιθυμούν να καλύψουν τις κενές θέσεις τους και οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις εκφράζουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού.
Η σημερινή μορφή πληθωρισμού στην Ευρώπη είναι τελείως διαφορετική από ότι είχαν να αντιμετωπίσουν οι ευρωπαϊκές οικονομίες στο παρελθόν και η ΕΚΤ δεν μπορεί ουσιαστικά να κάνει πάρα πολλά πράγματα για να τον μειώσει, παρά μόνο να αυξήσει τα επιτόκια. Ο μόνος κλασικός τρόπος για να μειωθεί ο πληθωρισμός είναι να αυξηθούν πολύ τα επιτόκια, που σημαίνει πως γίνεται πιο ακριβή η πρόσβαση σε κεφάλαια ώστε να μειωθεί η χρηματοδότηση και η ρευστότητα στις αγορές. Το θέμα είναι ότι έχει αρχίσει να αλλάζει με ταχείς ρυθμούς ο χάρτης των επιτοκίων στην εγχώρια αγορά, καθώς η συνεχής αύξηση του κόστους δανεισμού στη ευρωζώνη οδηγεί τις τράπεζες σε μπαράζ αναπροσαρμογών στους όρους διάθεσης καταθετικών και χορηγητικών προγραμμάτων. Όπως αναμένεται η ΕΚΤ θα προχωρήσει σε νέες επιθετικές αυξήσεις των επιτοκίων τουλάχιστον έως και τις αρχές του 2023 για τον έλεγχο του διψήφιου πλέον πληθωρισμού. Ο βασικός παρεμβατικός δείκτης είναι βέβαιο πως θα ενισχυθεί στη συνεδρίαση της 27ης Οκτωβρίου κατά 75 μονάδες βάσης στο 2%, και έως το τέλος του 2022 εκτιμάται ότι θα ανέλθει στο 2,50%, ενώ για την επόμενη χρονιά προβλέπεται να φτάσει και ίσως να ξεπεράσει το 3%.
Το γεγονός ότι ο διψήφιος ευρωπαϊκός πληθωρισμός επιχειρείται να αντιμετωπισθεί από την ΕΚΤ με υψηλά επιτόκια 11 ετών στην ευρωζώνη, αυτόματα σημαίνει πως η πλειονότητα των υφιστάμενων και νέων δανείων θα καθίσταται ολοένα και πιο ακριβή, επιβαρύνοντας τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς και τους ισολογισμούς των επιχειρήσεων. Η επιχειρηματικότητα επιθυμεί ένα σταθερό και ευνοϊκό περιβάλλον, το οποίο θα διασφαλίζει ανταγωνιστικότητα και προβλεψιμότητα για τους επενδυτές. Η Κομισιόν πρέπει να αποφύγει νέες ρυθμιστικές επιβαρύνσεις που εμποδίζουν την ανάκαμψη και μια αποτελεσματική πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να διευκολύνει τις επιχειρήσεις και να υποστηρίξει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που θα αυξήσουν τις επενδύσεις σε δεξιότητες και υποδομές. Η ενίσχυση της εσωτερικής αγοράς πρέπει να είναι η απόλυτη προτεραιότητα, αποφεύγοντας κάθε στρέβλωση της διασυνοριακής κινητικότητας και άρση των περιττών υφιστάμενων περιορισμών. Παράλληλα πρέπει να εξασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού σε σχέση με τρίτες χώρες επιβάλλοντας τους υφιστάμενους κανόνες, όσον αφορά την οικονομία της πλατφόρμας και τα φορολογικά συστήματα. Η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση της οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ-27 πρέπει να είναι η ευελιξία για επενδύσεις, εντός της ενιαίας αγοράς, που θα πάψουν να θέτουν την Ευρώπη σε κίνδυνο εξάρτησης της με αναξιόπιστες τρίτες αγορές. Στην Ελλάδα μπορούμε να κατατάξουμε στα θετικά στοιχεία του οικονομικού μας βαρόμετρου την αύξηση του κύκλου εργασιών, των εξαγωγών και των επενδύσεων.
