Ο κλάδος των Logistics είναι η νέα μελέτη της σειράς Sectors in focus της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της Alpha Bank. Σε αυτήν παρουσιάζονται αναλυτικά τα βασικά διαρθρωτικά στοιχεία της εφοδιαστικής αλυσίδας ανά υποκλάδο, αλλά και τον ευρύτερο τομέα των μεταφορών και της αποθήκευσης, στον οποίο ανήκουν τα Logistics, αναλύοντας ταυτόχρονα και άλλα καίρια θέματα που αφορούν το σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Η Ελλάδα έχει αναγνωριστεί από μεγάλους ξένους επενδυτές σαν χώρα με δυνατότητες να μετασχηματιστεί σε έναν σημαντικό κόμβο της εφοδιαστικής αλυσίδας για την Ευρώπη, ως ένα στρατηγικής σημασίας σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης, με μεγάλα έργα εν εξελίξει, όπως η αναβάθμιση των οδικών αξόνων και των σιδηροδρομικών μεταφορών, αλλά και νέες επενδύσεις, όπως το Θριάσιο Εμπορευματικό Κέντρο, η περαιτέρω ανάπτυξη του ΟΛΠ και άλλων λιμένων, αλλά και νέοι αποθηκευτικοί χώροι.
Τα Logistics είναι η διαδικασία οργάνωσης, μεταφοράς και αποθήκευσης αγαθών από το ένα σημείο (προέλευση) στο άλλο (κατανάλωση), με σκοπό την έγκαιρη και οικονομικά αποτελεσματική κάλυψη των αναγκών των τελικών καταναλωτών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει τα Logistics ως το σύνολο των υπηρεσιών που περιλαμβάνει τον σχεδιασμό, την οργάνωση, την διαχείριση, την εκτέλεση και την παρακολούθηση ροών πρώτων υλών, αγαθών και πληροφοριών μιας επιχείρησης καθώς και τα στάδια από τη μεταφορά και την αποθήκευση, έως τη διανομή αλλά και την αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο οι επιχειρήσεις επαναχρησιμοποιούν τα προϊόντα τους. Υπό αυτήν την έννοια, τα Logistics αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της αλυσίδας εφοδιασμού, καθώς έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα των δραστηριοτήτων της, από την αγορά πρώτων υλών έως την παράδοση των προϊόντων στον τελικό καταναλωτή.
Ένα μοντέλο εφοδιαστικής αλυσίδας που χρησιμοποιείται ευρέως είναι η παροχή υπηρεσιών Logistics σε τρίτους (Third-Party Logistics,3PL), στο οποίο μια επιχείρηση αναθέτει σε εξωτερικούς συνεργάτες τις υπηρεσίες Logistics, αλλά διατηρεί η ίδια την εποπτεία της διαχείρισής τους. Οι υπηρεσίες 3PL στην Ελλάδα αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά από εταιρείες μεταφορών και έχουν επεκταθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Το 46% των υπηρεσιών 3PL στην Ελλάδα αφορούν τον κλάδο των τροφίμων, ποτών και καπνού, το 18% τον κλάδο των ηλεκτρικών-ηλεκτρονικών συσκευών, το 11% φαρμακευτικά και ιατρικά προϊόντα, το 8% βιομηχανικά προϊόντα και το 17% άλλα προϊόντα, όπως οχήματα και ανταλλακτικά, είδη ένδυσης και υπόδησης και έπιπλα-οικιακό εξοπλισμό.
Σε όρους κλαδικής ταξινόμησης, τα Logistics αποτελούνται από υποκλάδους οι οποίοι ανήκουν στον τομέα των μεταφορών και της αποθήκευσης, οι οποίοι είναι οι εξής: σιδηροδρομικές μεταφορές εμπορευμάτων, οδικές μεταφορές εμπορευμάτων και υπηρεσίες μετακόμισης, μεταφορές μέσω αγωγών, θαλάσσιες και ακτοπλοϊκές μεταφορές εμπορευμάτων, εσωτερικές πλωτές μεταφορές εμπορευμάτων, αεροπορικές μεταφορές εμπορευμάτων και διαστημικές μεταφορές, άλλες ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές δραστηριότητες αλλά και ο κλάδος της αποθήκευσης και των υποστηρικτικών προς τη μεταφορά δραστηριοτήτων.
Οι εννέα αυτοί υποκλάδοι οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τα logistics αποτελούν το 74% της ΑΠΑ των μεταφορών και της αποθήκευσης και το 67% του κύκλου εργασιών της και καλύπτουν το 5,5% της ΑΠΑ του συνόλου των οικονομικών δραστηριοτήτων. Ο τομέας των μεταφορών και της αποθήκευσης συνολικά στην Ελλάδα έχει ένα μερίδιο της τάξης του 7,5% στη συνολική ΑΠΑ των οικονομικών δραστηριοτήτων.
Από τους υποκλάδους των logistics με τα υψηλότερα μερίδια σε όρους κύκλου εργασιών και ΑΠΑ στην Ελλάδα είναι εκείνος των υποστηρικτικών προς τη μεταφορά δραστηριοτήτων.
Ο συγκεκριμένος υποκλάδος αντιπροσωπεύει το 53% του συνολικού κύκλου εργασιών των logistics στη χώρα και το 64% της ΑΠΑ, ενώ οι οδικές μεταφορές εμπορευμάτων και υπηρεσίες μετακόμισης το 27% του κύκλου εργασιών και το 12% της ΑΠΑ και οι θαλάσσιες και ακτοπλοϊκές μεταφορές εμπορευμάτων το 9% του κύκλου εργασιών και το 16% της ΑΠΑ.
Σχετικά με τα ελληνικά εμπορικά λιμάνια, πέντε εξ αυτών και συγκεκριμένα αυτά του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, του Ηρακλείου, της Πάτρας και της Ηγουμενίτσας έχουν στρατηγικό ενδιαφέρον και περιλαμβάνονται στο διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών ως βασικές θαλάσσιες διασυνδέσεις της Ανατολικής Μεσογείου. Άλλωστε, το λιμάνι του Πειραιά ως προς τον όγκο των μεταφερόμενων εμπορευματοκιβωτίων κατατάσσεται 5ο μεταξύ των λιμένων της ΕΕ-27 και 1ο στη Μεσόγειο. Ο όγκος των εμπορευμάτων που μεταφέρθηκαν το 2020 στα ελληνικά κύρια λιμάνια ήταν ο 7ος μεγαλύτερος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αν και μειωμένος κατά 7.7% σε σύγκριση με το 2019.
Η πανδημία προκάλεσε μεγάλη πτώση στην ποσότητα των εμπορευμάτων που διακινούνται στα κύρια λιμάνια της Ελλάδας, όπως και στις τιμές των καυσίμων, οι οποίες με τη σειρά τους επηρέασαν αρνητικά τις τιμές των μεταφορών και αποθήκευσης. Επίσης τα logistics σε παγκόσμιο επίπεδο δέχθηκαν πλήγμα λόγω της χαμηλότερης ζήτησης, των διαταραχών στις εφοδιαστικές αλυσίδες και των ταξιδιωτικών περιορισμών εν μέσω ελλείψεων εμπορευματοκιβωτίων και σημαντικής συρρίκνωσης στις εμπορευματικές μεταφορές, στον όγκο των αεροπορικών φορτίων και των θαλάσσιων μεταφορών.
Στην Ελλάδα, το λιανικό και το χονδρικό εμπόριο, όπως και οι μεταφορές και η αποθήκευση στο σύνολό τους, υπέστησαν μεγάλες απώλειες στον κύκλο εργασιών τους, παρόλο που ανάμεσα στις θετικές επιπτώσεις της πανδημίας ήταν η σημαντική ενίσχυση του ηλεκτρονικού εμπορίου. Επιπρόσθετα, τα logistics παίζουν καθοριστικό ρόλο στην καταπολέμηση της πανδημίας, υποστηρίζοντας την ασφαλή μετακίνηση, αποθήκευση και ροή των εμβολίων κατά της COVID-19 παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα.
Η εφοδιαστική αλυσίδα γνώρισε σημαντικές μεταβολές την τελευταία δεκαετία λόγω της συνεχούς εξέλιξης της τεχνολογίας, ιδίως ως προς την εξέλιξη της πληροφορικής, της ρομποτικής, της ψηφιοποίησης και του Διαδικτύου των Πραγμάτων. Ως προς το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των μεταφορών, το πρασίνισμα του τομέα και η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, μέσα από τη χρήση νέων τεχνολογιών, θα πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα για τους φορείς της εφοδιαστικής αλυσίδας. Στην Ελλάδα, οι μεταφορές αποτελούν τον τέταρτο κατά σειρά τομέα με τις υψηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, μετά την παραγωγή ηλεκτρισμού, τη βιομηχανία και τη γεωργία, παρόλο που έχουν σωρευτικά μειωθεί κατά 13% την περίοδο 2010-2019. Το 70% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις μεταφορές προέρχεται από τις χερσαίες μεταφορές και μεταφορές μέσω αγωγών.
Οι προοπτικές που ανοίγονται για τον κλάδο των logistics στην Ελλάδα είναι αξιοσημείωτες. Ανάμεσα στις πιο σημαντικές ευκαιρίες βρίσκεται η περαιτέρω αξιοποίηση της θέσης της Ελλάδας ως συγκοινωνιακού κόμβου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και σημείου σύνδεσης μεταξύ της Δυτικής Ευρώπης και της Ασίας. Υπάρχει σημαντικό περιθώριο για επενδύσεις σε πάρκα εφοδιαστικής αλυσίδας, σε χώρους αποθήκευσης, σε λιμένες νήσων, στο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, αλλά και στη σύνδεσή του με λιμάνια της χώρας. Οι πράσινες επενδύσεις σε τεχνολογίες για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλες περιβαλλοντικά φιλικές τεχνολογίες, όπως η διευρυμένη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων, αλλά και η εκτεταμένη εφαρμογή νέων τεχνολογιών και ψηφιοποίησης είναι επίσης απαραίτητες για την ανάπτυξη του κλάδου. Στο πλαίσιο αυτό, η συνεργασία και ο συντονισμός των διαφόρων παικτών της εφοδιαστικής αλυσίδας με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, ώστε να μειωθεί το κόστος, να περιοριστούν τα αποθέματα και να αυξηθεί η ευελιξία των μεταφορών, θα προσδώσουν προστιθέμενη αξία στον κλάδο. Τέλος, είναι σημαντική η περαιτέρω αποτελεσματική ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου, αλλά και η αποτελεσματική εκμετάλλευση των διαθέσιμων επενδυτικών κεφαλαίων μέσα από προγράμματα όπως το ΕΣΠΑ 2021-2027 και το Συνδέοντας την Ευρώπη (CEF) II.
