Η καταναλωτική δαπάνη αναμένεται να αποτελέσει μαζί με τις εξαγωγές υπηρεσιών, οι οποίες στηρίζονται στη θεαματική βελτίωση της τουριστικής κίνησης σε σύγκριση με το 2020, τους κινητήριους μοχλούς της ισχυρής ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας το 2021. Αυτό σημειώνεται στο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Alpha Bank, όπου εξετάζονται τα στοιχεία που διαμορφώνουν την εκτίμηση για μια έντονη ανάκαμψη της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά το τρέχον έτος, η οποία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ζήτηση που έχει συσσωρευτεί λόγω της αναβολής δαπανών κατά την περίοδο της πανδημίας και των υψηλών αποταμιεύσεων αυτής της περιόδου που συνεχίζονται και τους τελευταίους μήνες.
Συγκεκριμένα, τόσο ο δείκτης όγκου του λιανικού εμπορίου, όσο και οι επιχειρηματικές προσδοκίες στον κλάδο βρίσκονται σε φάση επέκτασης με επιταχυνόμενο ρυθμό, στοιχείο το οποίο συνάδει με την ανοδική πορεία του δείκτη παραγγελιών για το επόμενο τρίμηνο. Παράλληλα, η τρέχουσα συρρίκνωση των αποθεμάτων, μετά τη συσσώρευσή τους κατά την περίοδο των περιοριστικών μέτρων, επιβεβαιώνει αυτήν την τάση. Ωστόσο, ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης, ο οποίος αυξήθηκε με εντυπωσιακό ρυθμό αμέσως μετά το τέλος των περιοριστικών μέτρων, ανέστρεψε την πορεία του ακολουθώντας πτωτική τάση, αντίθετη με την αντίστοιχη τόσο του δείκτη τιμών καταναλωτή, όσο και του δείκτη πληθωριστικών προσδοκιών του κλάδου.
Οι επιχειρηματικές προσδοκίες στον κλάδο του λιανικού εμπορίου φαίνεται να εισέρχονται σε μία περίοδο μειωμένης αβεβαιότητας και αυξημένης αισιοδοξίας για την πορεία του κλάδου. Ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο έχει επανέλθει σε φάση επέκτασης. Η χρονοσειρά της τάσης Hodrick-Prescott Filter (HPf), η οποία αφαιρεί τις βραχυχρόνιες κυκλικές διακυμάνσεις του δείκτη, απεικονίζεται στο ιχνηλατικό γράφημα (tracer chart) μετρούμενη στον κάθετο άξονα, ενώ οι μηνιαίες μεταβολές της μετρώνται στον οριζόντιο άξονα. Η απεικόνιση αυτή βοηθάει στην οπτικοποίηση της μακροχρόνιας κίνησης του δείκτη μεταξύ των τεσσάρων τεταρτημορίων που αντιστοιχούν σε τέσσερις διαφορετικές φάσεις του οικονομικού κύκλου. Με τον τρόπο αυτόν απεικονίζεται: (α) εάν και κατά πόσο ένας δείκτης κινείται πάνω από τον μακροχρόνιο μέσο του και (β) εάν και κατά πόσο η βραχυχρόνια κίνησή του είναι ανοδική ή καθοδική.
Όπως φαίνεται στο γράφημα, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο κινείται σε επίπεδα άνω του μακροχρόνιου μέσου επιπέδου της HPf τάσης. Συγκεκριμένα, την προεκλογική περίοδο Ιανουαρίου 2019-Ιουνίου 2019, ο δείκτης εισήλθε σε φάση επέκτασης, αντανακλώντας τις βελτιωμένες προσδοκίες για την πορεία του κλάδου των λιανικών πωλήσεων το επόμενο διάστημα, όπου και παρέμεινε μέχρι τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Μετέπειτα, συνέχισε σε φθίνουσα αλλά διατηρούμενη άνω του μέσου πορεία, μέχρι τον Φεβρουάριο του 2020 και παραμένει σε φθίνουσα πορεία από την έναρξη των μέτρων για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας, τον Μάρτιο του 2020. Ωστόσο, από τον Μάιο του 2021 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2021, βρίσκεται σε φάση συρρίκνωσης, εξέλιξη που συνάδει με την πτώση της οικονομικής δραστηριότητας και στη συνέχεια με την αδυναμία προσαρμογής του κλάδου στις νέες συνθήκες κοινωνικής αποστασιοποίησης που επικράτησαν.
Από τον Οκτώβριο του 2020 μέχρι και τον Απρίλιο του 2021, παρά την επιβολή νέων μέτρων περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας, ο δείκτης εισήλθε σε ανοδική πορεία, αλλά κάτω του μακροχρόνιου μέσου, γεγονός που συνδέεται αφενός με την καλύτερη προσαρμογή των επιχειρήσεων στις νέες τεχνολογίες (ηλεκτρονικό εμπόριο) και στα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και αφετέρου με τη μείωση του φόβου της μόλυνσης από την πλευρά των καταναλωτών. Από τον Μάιο του 2021 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, ο δείκτης κινείται σε φάση ισχυρής επέκτασης, διάστημα που συμπίπτει με την σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων και την επιτάχυνση του προγράμματος εμβολιασμού, δημιουργώντας ευνοϊκές προσδοκίες για την πορεία του κλάδου το επόμενο διάστημα. Όλα τα ανωτέρω αποτελούν ενδείξεις ότι ο κλάδος του λιανικού εμπορίου αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στην ισχυρή ανάπτυξη της ιδιωτικής κατανάλωσης, κατά το τρέχον έτος.
Οι προσδοκίες και οι εκτιμήσεις των επιχειρηματιών του λιανικού εμπορίου αποτυπώνονται σε επιμέρους κατηγορίες στο Γράφημα 2, δηλαδή αναφορικά με (α) τις παραγγελίες, (β) την εξέλιξη των πωλήσεων και (γ) τις τιμές για τους επόμενους τρεις μήνες, καθώς και (δ) τον όγκο των αποθεμάτων που διατηρούνται. Επιπροσθέτως, στο γράφημα αποτυπώνεται η εξέλιξη του Δείκτη Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης. Όπως παρατηρείται, από το δεύτερο τρίμηνο του 2021, βελτιώθηκαν τόσο οι προσδοκίες για τις παραγγελίες, όσο και οι προσδοκίες για την εξέλιξη των πωλήσεων στο επόμενο τρίμηνο, κινούμενες όλες σε θετικό επίπεδο για τουλάχιστον τρεις συνεχόμενους μήνες. Συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο, οι προσδοκίες για παραγγελίες τους επόμενους τρεις μήνες άγγιξαν τις 10,9 μονάδες από 18,6, τον Αύγουστο, με τις προσδοκίες για τις πωλήσεις για το ίδιο χρονικό διάστημα να φτάνουν τις 0,8 μονάδες από 18,7, τον Αύγουστο. Ωστόσο, η πλειονότητα των επιχειρηματιών του κλάδου εκτιμούν πτώση του επιπέδου των αποθεμάτων για τρίτο συνεχή μήνα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, από τον Μάιο του 2021 και έπειτα, φαίνεται να επικρατεί μία σημαντική αρνητική σχέση μεταξύ των αυξανόμενων προσδοκιών για τις τιμές στο λιανικό εμπόριο τους επόμενους τρεις μήνες και του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Αναφορικά με τις προσδοκίες των τιμών στο λιανικό εμπόριο, παρατηρείται για τρεις διαδοχικούς μήνες μία έντονα αυξητική τάση, με την τελευταία διαθέσιμη τιμή του Σεπτεμβρίου να έχει διαμορφωθεί στις 40,2 μονάδες. Αυτή η εξέλιξη συνάδει με το γεγονός ότι οι πληθωριστικές πιέσεις οδηγούν σε αυξανόμενη αβεβαιότητα στους καταναλωτές σχετικά με τη μελλοντική τους αγοραστική δύναμη, πλήττοντας την καταναλωτική εμπιστοσύνη κατά τους τελευταίους μήνες. Ωστόσο, παρά την καταγεγραμμένη πτωτική πορεία της καταναλωτικής εμπιστοσύνης, αυτή συνεχίζει να βρίσκεται σε σημαντικά υψηλότερα επίπεδα από αυτά που βρισκόταν κατά τη διάρκεια του δευτέρου lockdown (Νοέμβριος 2020-Μάρτιος 2021).
Η εκτίμηση για ισχυρή ανάκαμψη της ιδιωτικής κατανάλωσης, κατά το τρέχον έτος, αντανακλάται στην πορεία του γενικού δείκτη όγκου στο λιανικό́ εμπόριο, το πρώτο επτάμηνο του έτους. Στο διάστημα αυτό, ο εν λόγω δείκτης σημείωσε άνοδο κατά 9,2% σε ετήσια βάση, ενώ σε όλες τις επιμέρους κατηγορίες σημειώθηκαν αυξήσεις, με τις υψηλότερες να έχουν καταγραφεί σε φαρμακευτικά προϊόντα (24,7%), έπιπλα, ηλεκτρικά είδη και οικιακό εξοπλισμό (22,7%), ένδυση και υπόδηση (20,5%) και τρόφιμα, ποτά και καπνό (14,8%). Εξαίρεση αποτέλεσαν τα καύσιμα και λιπαντικά αυτοκινήτων τα οποία κατέγραψαν μείωση της τάξης του 2,8% σε ετήσια βάση.
Όπως παρατηρείται στο Γράφημα 3, οι κινητοί μέσοι όροι των τελευταίων έξι μηνών τόσο για τον δείκτη όγκου στο λιανικό εμπόριο, όσο και για τις ροές των τραπεζικών καταθέσεων συνέχισαν να καταγράφουν ανοδική πορεία, με αυτή του λιανικού εμπορίου να είναι πιο έντονη. Ειδικότερα, ο δείκτης όγκου στο λιανικό εμπόριο συνέχισε να αυξάνεται σε ετήσια βάση, για τέταρτο συνεχόμενο μήνα (μετά από πέντε μήνες αρνητικών ετήσιων μεταβολών), κατά 11,6% τον Ιούλιο, από 11,3%, τον Ιούνιο. Οι συνεχόμενες αυτές θετικές μεταβολές αντανακλούν την ισχυρή αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, το δεύτερο τρίμηνο του έτους, αλλά και τις εκτιμήσεις για τη διατήρηση της ανοδικής τάσης της, το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Η τελευταία αναμένεται να υποστηριχθεί από τη σημαντική αύξηση των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα κατά Ευρώ 9,6 δισ., το πρώτο οκτάμηνο του 2021. Συγκεκριμένα, τον Αύγουστο του 2021, οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα κατέγραψαν μηναία αύξηση κατά Ευρώ 1,5 δισ. έναντι αύξησης κατά Ευρώ 1,8 δισ., τον προηγούμενο μήνα, ενώ ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής (έπειτα από αναταξινομήσεις και συναλλαγματικές διαφορές) διαμορφώθηκε σε 13,9% από 13,2%, τον Ιούλιο.
