Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Διαπιστ. Διαμεσολαβήτρια ΥΔΔΑΔ
Υπεύθυνη Προστασίας Δεδομένων/ D.P.O.
Ο θεσμός της διαμεσολάβησης στην Ελλάδα γίνεται ολοένα και πιο διαδεδομένος και ήδη με το Νόμο 4640/2019 –ο οποίος κατέστησε, μεταξύ άλλων, μέρος των δικαστικών υποθέσεων να υπάγονται σε υποχρεωτική αρχική συνεδρία– η διαμεσολάβηση κατέστη πια πιο γνωστή, ως μέθοδος εναλλακτικής επίλυσης διαφορών εξωδικαστικά.
Μία ιστορική αναδρομή θα μας αναδείξει ότι η έννοια της διαμεσολάβησης και η λειτουργία της ενυπήρχε πάντα στις ανθρώπινες κοινωνίες (ήδη από την αρχαϊκή εποχή υπήρχε η έννοια του διαιτητή και συμβιβαστή, αλλά και αργότερα στην κλασική περίοδο, βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, αλλά και στην πιο πρόσφατη ιστορία της Κρήτης με τον γνωστό σε όλους «σασμό», που έχει αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τη διαμεσολάβηση, όπως σήμερα είναι διαμορφωμένη- πηγή ιστορικών αναδρομών https://www.diamesolavisi.gov.gr/selida/oi-istorikes-rizes-tis-diamesolavisis-stin-ellada)
Στη σύγχρονη Ελλάδα ο Έλληνας νομοθέτης αρχίζει να εντάσσει τον θεσμό της διαμεσολάβησης με βήματα αργά και διστακτικά από το 2005. Λίγα χρόνια αργότερα με το Νόμο 3898/2010 θεσμοθετήθηκε η διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, κατόπιν μάλιστα της ευρωπαϊκής οδηγίας 2008/52/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ο νόμος αυτός ήταν η απαρχή μιας εξέλιξης που ακολούθησε για τον θεσμό της διαμεσολάβησης, καθώς έθετε τις βάσεις των διαδικασιών της διαμεσολάβησης (ποιος την υλοποιεί, με ποια διαδικασία, εκτελεστότητα της συμφωνίας κα).
Ακολούθησε ο Νόμος 4512/2018 και έπειτα ο μέχρι σήμερα ισχύον νόμος 4640/2019, ο οποίος κατάργησε τον 4512/2018 και ρύθμισε τη λειτουργία της διαμεσολάβησης θεσπίζοντας μεταξύ άλλων την υποχρεωτική αρχική συνεδρία σε κάποιες από τις δικαστικές υποθέσεις.
Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 6 του ισχύοντος νόμου:
Οι παρακάτω αστικές και εμπορικές διαφορές υπάγονται στην υποχρεωτική αρχική συνεδρία διαμεσολάβησης, εφόσον τα μέρη έχουν εξουσία διάθεσης του αντικειμένου της μεταξύ τους διαφοράς:
α) Οι οικογενειακές διαφορές, εκτός από αυτές των περιπτώσεων α΄, β΄ και γ΄ της παραγράφου 1, καθώς και εκείνες της παραγράφου 2 του άρθρου 592 Κ.Πολ.Δ.,
β) Οι διαφορές που εκδικάζονται κατά την τακτική διαδικασία και υπάγονται στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα του Μονομελούς Πρωτοδικείου, αν η αξία του αντικειμένου της διαφοράς υπερβαίνει το ποσό των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ και Πολυμελούς Πρωτοδικείου, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας,
γ) Οι διαφορές για τις οποίες σε έγγραφη συμφωνία των μερών προβλέπεται και είναι σε ισχύ ρήτρα διαμεσολάβησης.
Στις ανωτέρω περιπτώσεις για το παραδεκτό της συζήτησης της αγωγής που τυχόν θα ασκηθεί, κατατίθεται μαζί με τις προτάσεις της συζήτησης της υπόθεσης πρακτικό της υποχρεωτικής αρχικής συνεδρίας διαμεσολάβησης.
2. Εξαιρούνται από την υποχρεωτική αρχική συνεδρία διαμεσολάβησης της παραγράφου 1 οι διαφορές στις οποίες διάδικο μέρος είναι το Δημόσιο, Ο.Τ.Α. ή Ν.Π.Δ.Δ..
3. Η προσφυγή των μερών στη δικαστική μεσολάβηση δεν απαλλάσσει τα μέρη από την υποχρεωτική αρχική συνεδρία διαμεσολάβησης.
Φυσικό ήταν η νέα αυτή διαδικασία εντός της πολιτικής δικονομίας να δημιουργήσει κάποια δικονομικά ερωτήματα, πάνω στα οποία οι γνώμες επιτροπής θεμάτων προσπαθούν να βρίσκουν λύσεις και να ερμηνεύουν τις διατάξεις καλύπτοντας τα ενδεχόμενα δικονομικά κενά.
Από το 2019 μέχρι και σήμερα οι διαμεσολαβήσεις στην Ελλάδα έχουν πολλαπλασιαστεί με ποικίλα θετικά αποτελέσματα. Καταρχάς τα άλλοτε διάδικα μέρη βρίσκουν πολύ άμεσα μία λύση στο ζήτημα που τους απασχολεί, ενδεχομένως πολύ πιο οικονομικά και πολύ πιο «αναίμακτα». Τα μέρη βρίσκονται πάντα με την παρουσία των δικηγόρων τους, καθώς στην χώρα μας για τη διενέργεια της διαμεσολάβησης είναι υποχρεωτική η παρουσία συνηγόρων για τα μέρη.
Πέρα από τα προσωπικά οφέλη των μερών μίας διαφοράς, η επιλογή της διαμεσολάβησης σε μία κατηγορία υποθέσεων (όπως λχ είναι οι οικογενειακές, οι κτηματολογικές, οι εμπορικές κα) λειτουργεί προς όφελος της πολυπόθητης «επιτάχυνσης της δικαιοσύνης», καθώς αποκλιμακώνεται η σώρευση πινακίων με μακρινές δικάσιμους και αναβολές αναβολών στο διηνεκές.
Και φυσικά αξιοσημείωτο είναι το κοινωνικό όφελος που αφήνει ως αποτύπωμα η λειτουργία της διαμεσολάβησης. Πιο συγκεκριμένα στην καθημερινότητα του πολίτη εντάσσεται η κουλτούρα της διαμεσολάβησης, ο οποίος μπορεί πλέον να αποτελέσει όχι μονάχα μέρος του προβλήματος που βιώνει, αλλά και μέρος της λύσης του.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η κατηγορία της «σχολικής διαμεσολάβησης» και ειδικά σε μια εποχή που τα φαινόμενα παιδικού «μπούλινγκ» έχουν πολλαπλασιαστεί ανησυχητικά και όχι μονάχα σε εφηβικές ηλικίες, αλλά και σε πολύ μικρότερες (παιδιά δημοτικού).
Τα προγράμματα σχολικής διαμεσολάβησης λοιπόν μπορούν να αποτελέσουν μία συγκροτημένη προσπάθεια καταπολέμησης της βίας στα σχολεία, μαθαίνοντας στα παιδιά και αυριανούς πολίτες μίας κοινωνίας, από μικρή ηλικία τις έννοιες τις επίλυσης μίας διαφοράς, της αμεροληψίας, της εμπιστευτικότητας και της αυτόβουλης συμμετοχής σε μία διαδικασία.
