Ως «αμεσότερη πρόκληση της ελληνικής ακτοπλοΐας» χαρακτηρίζει σε συνέντευξή του στο finupnews.gr, την ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας, Διονύσης Θεοδωράτος.
«Ο ακτοπλοϊκός μας στόλος στηρίζεται μέχρι σήμερα στις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες εκτιμάται τα αμέσως επόμενα 3-5 χρόνια να ξεπεράσουν το 1 δισ. ευρώ», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Θεοδωράτος, σχολιάζοντας παράλληλα πως είναι επιβεβλημένη η ισότιμη αντιμετώπιση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού ακτοπλοϊκού στόλου, ανάλογης όπως στις διεθνείς και εσωτερικές γραμμές άλλων κρατών της Ε.Ε.
Μιλώντας γενικότερα για την απανθρακοποίηση της ακτοπλοΐας, ο Πρόεδρος του ΣΕΕΝ υπογραμμίζει πως είναι ζωτικής σημασίας η δημιουργία ενός συστήματος «Fund & Reward» μέσω της σύστασης ενός ειδικού χρηματοδοτικού μηχανισμού στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ προκειμένου να επανεπενδύονται τα έσοδα από το φόρο εκπομπών άνθρακα, ως αποζημίωση, κατευθείαν στον κλάδο της ακτοπλοΐας.
Αναφορικά με την επιβατική κίνηση του 2024, αναφέρει πως «συνεχίζει η αυξητική τάση που παρατηρήθηκε το 2023, ώστε η επιβατική κίνηση να ανέλθει στα επίπεδα του έτους 2019 και να το ξεπεράσει οριακά, που αποτέλεσε μία από τις καλύτερες χρονιές για την ακτοπλοΐα κατά τα τελευταία έτη».
Τέλος, μιλά για τη ναυτική εκπαίδευση, τονίζοντας πως «οι μεταβαλλόμενες συνθήκες απαιτούν συντονισμένες ενέργειες εκσυγχρονισμού της ναυτικής εκπαίδευσης».
Η συνέντευξη του Προέδρου του ΣΕΕΝ:
Κύριε πρόεδρε, είναι ζωτικής σημασίας η ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου. Πόσο εφικτό είναι το δύσκολο αυτό εγχείρημα, ποιοι παράγοντες το επηρεάζουν, ποιοι μπορεί να είναι οι τρόποι χρηματοδότησης;
Καταρχήν να συμφωνήσω μαζί σας και να συμπληρώσω ότι η ανανέωση του ακτοπλοϊκού μας στόλου, δεν είναι μόνο ζωτικής σημασίας στόχος, αλλά αποτελεί για τη δεκαετία που διανύουμε την αμεσότερη πρόκληση της ελληνικής ακτοπλοΐας και ευθύνη του αρμόδιου Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Ευθύνη χάραξης μιας εθνικής στρατηγικής, με τα συναρμόδια Υπουργεία που θα πρέπει από κοινού να επιταχυνθούν στοχευμένες δράσεις με ευέλικτα και απλοποιημένα μέτρα στήριξης της «πράσινης μετάβασης» της ακτοπλοΐας μας, σε συνεργασία με την ακτοπλοϊκή κοινότητα.
Ο ακτοπλοϊκός μας στόλος στηρίζεται μέχρι σήμερα στις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες εκτιμάται τα αμέσως επόμενα 3-5 χρόνια να ξεπεράσουν το 1 δισ. ευρώ.
Ήδη στην χώρα μας η επαναδραστηριοποίηση των ναυπηγοεπισκευαστικών δραστηριοτήτων και των μεγάλης δυναμικότητας ναυπηγικών μονάδων, ενός «κοιμώμενου γίγαντα» όπως αναφέρθηκε εύστοχα στο πρώτο συνέδριο της Ένωσης Ελληνικών Ναυπηγείων (ΕΕΝ) με τις υπό εξέλιξη ή σε προγραμματισμό επενδύσεις εκτέλεσης εργασιών περιβαλλοντικής αναβάθμισης υφιστάμενων πλοίων ή κατασκευής νέων πλοίων κατάλληλων για την ακτοπλοΐα, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, αναδεικνύει την ιδιαίτερη προστιθέμενη αξία των μονάδων αυτών στην ελληνική οικονομία αλλά και των άλλων εγχώριων «παραναυτιλιακών» κλάδων απασχόλησης δυναμικού και παροχής εξοπλισμού στα επιβατηγά πλοία.
Στη διεθνή αγορά η διαθεσιμότητα νεότερης ηλικίας πλοίων που να πληρούν τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις κατάλληλων για την ακτοπλοΐα μας, είναι ελάχιστη ως μηδενική. Σημειώνεται ότι η ολοκλήρωση κατασκευής νέων πλοίων εκτός από αρκετό χρόνο απαιτεί και ύψος επενδύσεων εξαιρετικά υψηλό σε σχέση με το συνολικά μεταφορικό ακτοπλοϊκό έργο, το οποίο χαρακτηρίζεται από έντονη εποχικότητα όπως και ο τουρισμός.
Το μακροπρόθεσμο, ευέλικτο και αναπροσαρμοσμένο στις νέες ανάγκες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, δημοσιονομικό – χρηματοδοτικό πλαίσιο της Ε.Ε. παρέχει ευκαιρίες για την πράσινη μετάβαση και ανάπτυξη του ακτοπλοϊκού κλάδου. Απαραίτητη μέριμνα είναι η ενσωμάτωση των δράσεων σε ευρωπαϊκά ταμεία και προγράμματα για το κλίμα μέσω του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης.
Η μετάβαση στην «Πράσινη Επιβατηγό Ναυτιλία» χρειάζεται την «Πράσινη Ευρωπαϊκή Συμφωνία» με στήριξη και κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων. Είναι σημαντικό η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελληνική Κυβέρνηση να την υποστηρίξουν ενεργά, χρηματοδοτώντας περισσότερο την έρευνα και τις νέες επενδύσεις. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας και οι λοιποί χρηματοδοτικοί μηχανισμοί να δώσουν προτεραιότητα στη χρηματοδότηση επενδύσεων «Πράσινης Επιβατηγού Ναυτιλίας» σε έργα που θα αυξάνουν τις περιβαλλοντικές επιδόσεις, την ενεργειακή απόδοση και την ανανέωση των δρομολογημένων πλοίων της Ελληνικής ακτοπλοΐας.
Αν και έχουν αρχίσει να διατίθενται ευρωπαϊκά επενδυτικά και χρηματοδοτικά προγράμματα για τον πρόσθετο περιβαλλοντικό κόστος και τον περιορισμό του επενδυτικού κινδύνου των νέων τεχνολογιών πράσινης μετάβασης, ακόμα στη χώρα μας δεν έχει ανοίξει κάποιος κύκλος χρηματοδότησης.
Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του στόλου στις διεθνείς και εσωτερικές ακτοπλοϊκές γραμμές όπως και άλλων κρατών της Ε.Ε., είναι ένα ζήτημα πιστεύετε που πρέπει να απασχολήσει και την Πολιτεία και ποιες είναι ανανεωμένες προτάσεις που πρέπει να καταθέσει ο ΣΕΕΝ;
Σημειώνεται ότι σε κάποιες χώρες της Ε.Ε.:
-Επιδοτείται η χρήση βιοκαυσίμων.
-Συγχρηματοδοτούνται επενδύσεις όχι μόνο υποδομών αλλά και των εξοπλισμών ηλεκτροδότησης «On Shore Power Supply» ή «Cold Ironing» των ελλιμενισμένων πλοίων σε λιμένες της Ε.Ε.
-Ομοίως και των επενδύσεων σε κατασκευές υβριδικών πλοίων ή ηλεκτροκίνητων ή στην μετατροπή μηχανών πρόωσης πλοίων για τη χρήση εναλλακτικών καυσίμων.
Να αναφερθούμε στην έγκριση της Ε.Ε της κρατικής ενίσχυσης των Ιταλικών πλοίων, το οποίο θα συσταθεί και θα χρηματοδοτηθεί μέσω ενός Συμπληρωματικού Ταμείου με εθνικούς πόρους της Ιταλίας για να συμπληρώσει το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ιταλίας ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας της χώρας.
Το πρόγραμμα έχει ως στόχο την αντικατάσταση πλοίων με χαμηλές περιβαλλοντικές επιδόσεις και θα υποστηρίξει με τη μορφή άμεσων επιχορηγήσεων τις ναυτιλιακές εταιρείες σε έργα που αυξάνουν τις περιβαλλοντικές επιδόσεις και την ενεργειακή απόδοση των ανάλογων ιταλικών ακτοπλοϊκών δρομολογημένων πλοίων.
Για την στήριξη της βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών ακτοπλοϊκών εταιρειών απαιτείται μέσω ενός ευέλικτου, χρηματοδοτικού μηχανισμού για «πράσινες» επενδύσεις στα πλοία της επιβατηγού ναυτιλίας, η άμεση καταρχήν επιχορήγηση ύψους τουλάχιστον 500 εκατ.€.
Η ενίσχυση αποτελεί προϋπόθεση της νησιωτικότητας για τη διατήρηση της βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών ακτοπλοϊκών εταιρειών, ενώ παράλληλα, όπως αναφέρθηκε, θα τονώσει την Ελληνική ναυπηγοεπισκευαστική βιομηχανία, με πολλαπλές ωφέλειες στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας.
Εκτός των προαναφερόμενων, επιβεβλημένη είναι η ισότιμη αντιμετώπιση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού ακτοπλοϊκού στόλου, ανάλογης όπως στις διεθνείς και εσωτερικές γραμμές άλλων κρατών της Ε.Ε., με πολιτικές όπως:
-Της ένταξης στο συντελεστή 13% του ΦΠΑ του εισιτηρίου του επιβάτη και του μεταφερόμενου Ι.Χ οχήματος του επιβάτη ή και της περαιτέρω μείωσης ως υπηρεσία γενικού ενδιαφέροντος.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στις ακτοπλοϊκές μεσογειακές μεταφορές, ο συντελεστής ΦΠΑ της Ιταλίας διαμορφώνεται στο 5%, στην Γαλλία και στην Ισπανία στο 10% και στη Μάλτα στο 0%. Σε Βαλτικές χώρες, όπως στη Δανία στο 0%, στη Σουηδία στο 6% και στη Φιλανδία στο 10%.
-Της επιδότησης των εργοδοτικών εισφορών των ναυτολογημένων ναυτικών στα με ελληνική σημαία πλοία και της επιδότησης των ακτοπλοϊκών εταιρειών μέσω της παρακράτησης του φόρου μισθωτών υπηρεσιών.
Στις διεθνείς γραμμές, όπως είναι της Ελλάδας-Ιταλίας, επιδοτούνται οι εργοδοτικές εισφορές των ναυτικών που είναι ναυτολογημένοι σε πλοία με ιταλική σημαία. Το ίδιο συμβαίνει και με τα πλοία των περισσότερων χωρών της ΕΕ, όπως στη Γερμανία.
Στις εσωτερικές γραμμές υπάρχουν “στρεβλώσεις” που πρέπει να εξορθολογιστούν σε συνεννόηση με το Υπουργείο Ναυτιλίας;
Στο πλαίσιο των εξελίξεων, των απαιτήσεων προσαρμογής, του εκσυγχρονισμού των θαλασσίων μεταφορών και της μέριμνας της εξυπηρέτησης των νησιωτικών περιοχών ο επαναπροσδιορισμός και ο εκσυγχρονισμός διενέργειας των ακτοπλοϊκών μεταφορών αποτελεί καίριο στοιχείο διαμόρφωσης και χάραξης της εθνικής στρατηγικής.
Μεταξύ αυτών ως θετικότατο μέτρο εκσυγχρονισμού σημειώνεται η πρόσφατη έκδοση από το Υπουργείο Ναυτιλίας της προβλεπόμενης Υπουργικής Απόφασης του Κανονισμού των Αρχών και Λειτουργίας του Συμβουλίου Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών (Σ.Α.Σ.), ως ένας Κώδικας Δεοντολογίας προς την κατεύθυνση στήριξης του ελεύθερου και υγιούς ανταγωνισμού, καθώς και της ίσης μεταχείρισης των ακτοπλοϊκών εταιρειών.
Ο επαναπροσδιορισμός των όρων και προϋποθέσεων ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας- μίσθωσης πλοίων για την παροχή έργου ακτοπλοϊκής μεταφοράς ή υπηρεσίας ελάχιστης ακτοπλοϊκής σύνδεσης προκειμένου καλυφθούν οι μεταφορικές ανάγκες των νησιών των «άγονων» γραμμών (γραμμές με εξαιρετικά χαμηλή επιβατική – εμπορική κίνηση) ή γραμμών αναπτυξιακού χαρακτήρα, κατόπιν διαγωνιστικών διαδικασιών, βάσει όμως και κριτηρίων πράσινης μετάβασης ή απανθρακοποίησης κρίνεται απαραίτητος, όπως:
-Της κατηγοριοποίησης των πλοίων βάση του έτους καθέλκυσης της χρήσης μηχανών πρόωσης διπλού εναλλακτικού καυσίμου και των επενδύσεων απανθρακοποίησης με την αντίστοιχη προσαύξηση του μισθώματος.
-Το ποιοτικό κριτήριο της πρόκρισης και κατά σειρά προτεραιότητας, όπως είναι το περιβαλλοντικό κριτήριο, το έτος ναυπήγησης (νεότευκτο ή νεότερο πλοίο) κ.ά.
Επιπλέον είναι απαραίτητη και η επανεισαγωγή των πολυετών συμβάσεων (άνω των 12 ετών) για νεότευκτα πλοία, η αφαίρεση του πλαφόν της ρήτρας αύξησης καυσίμου καθώς και η πρόβλεψη αύξησης χωρίς νέα διαδικασία.
Εξορθολογισμός απαιτείται και του ύψους της αποζημίωσης (μισθωμάτων) δρομολογίων εξυπηρέτησης «άγονων γραμμών». Διευκρινίζεται ότι οι συμβάσεις αυτές είναι αποζημιώσεις των μισθώσεων των πλοίων για την παροχή του έργου ή της υπηρεσίας της ακτοπλοϊκής σύνδεσης και κάλυψης των μεταφορικών αναγκών των άγονων νησιών οι οποίες μετά βίας καλύπτουν το λειτουργικό τους κόστος και δεν αποτελούν οποιασδήποτε μορφής κρατική ενίσχυση ή επιχορήγηση.
Εξορθολογισμός του συστήματος ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών είναι και η αποζημίωση των υποχρεωτικών εκπτώσεων σε διάφορες κατηγορίες προσώπων όπως ανάλογα προβλέπεται στις οδικές μεταφορές (ΚΤΕΛ κ.ά) σε συνδυασμό με την τιμαριθμική αναπροσαρμογή του παγωμένου επί πενταετία κρατικού ναυλολόγιου.
Πόσο ρεαλιστική είναι η απανθρακοποίηση τα επόμενα χρόνια, καθώς βαδίζουμε προς το 2030 και πως θα απορροφηθεί το κόστος που απαιτείται;
Η Ε.Ε. έχει θέσει για το κλίμα τέσσερις νομοθετημένους δεσμευτικούς στόχους για μείωση των εκπομπών κατά 55% το 2030 σε σχέση με το 1990, προκειμένου να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050.
Η Πράσινη Συμφωνία εκτός από επιθυμητό, θα πρέπει να είναι και ένα εφικτό σχέδιο.
Μπορεί να υπάρχει η αίσθηση ότι υπάρχει ακόμη χρόνος για την προσαρμογή, ωστόσο η ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου είναι ήδη στο σημείο μηδέν. Με ορίζοντα το έτος 2030 όταν θα ενταχθούν και τα νησιά με πληθυσμό λιγότερο από 200.000 κατοίκους για την Ελλάδα μαζί με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) – EU Emissions Trading System – (EU ETS), οι ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις θα πρέπει να προετοιμασθούν από τώρα για τη δρομολόγηση πλοίων με χαμηλότερες εκπομπές ρύπων ή διαφορετικά θα πληρώνουν πολύ ακριβά τα δικαιώματα αγοράς ρύπων γεγονός που θα καθιστά μη βιώσιμη την επιχείρηση.
Οι ακτοπλοϊκές εταιρείες ήδη για το 2024 αγοράζουν πιστοποιητικά και τα καταθέτουν για το 40% και θα είναι υποχρεωμένες για το 70% το 2025 και το 100% από το 2026 των εξακριβωμένων εκπομπών τους βάσει του κανονισμού MRV {σύστημα Παρακολούθησης (Monitoring), Υποβολής Εκθέσεων (Reporting) και Επαλήθευσης (Verification)}. Στην Ελλάδα η υποχρέωση αφορά τις ακτοπλοϊκές γραμμές προς/από Κρήτη και Αδριατική.
Η δημιουργία ενός συστήματος «Fund & Reward» μέσω της σύστασης ενός ειδικού χρηματοδοτικού μηχανισμού στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ προκειμένου να επανεπενδύονται τα έσοδα από το φόρο εκπομπών άνθρακα, ως αποζημίωση, κατευθείαν στον κλάδο της ακτοπλοΐας είναι ζωτικής σημασίας .
Τα κεφάλαια που θα συγκεντρώνονται από αυτόν τον μηχανισμό θα πρέπει να επιστρέφουν και να χρησιμοποιούνται άμεσα για την:
-συγχρηματοδότηση των επενδύσεων σε σύγχρονα νεότευκτα ή υφιστάμενα πλοία που θα χρησιμοποιούν καύσιμα χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών,
-εξομάλυνση του αυξημένου λειτουργικού κόστους των ακτοπλοϊκών εταιρειών λόγω της χρήσης των αυξημένου κόστους εναλλακτικών καυσίμων καθώς και
-για έρευνα και ανάπτυξη τεχνολογιών βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών ρύπων.
Η δαπάνη αυτή της πράσινης μετάβασης από μόνη της χωρίς να λαμβάνονται άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το κόστος, οδηγούν σε μονόδρομο και την αύξηση των ναύλων.
Είστε ικανοποιημένος από το επίπεδο της ναυτικής εκπαίδευσης, με δεδομένο ότι πλέον απαιτούνται πρόσθετα ποιοτικά προσόντα για την στελέχωση σύγχρονων πλοίων;
Αυτό που εισπράττουμε ως ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις από τους 4.000 περίπου ναυτικούς της επιβατηγού ναυτιλίας είναι το υψηλό επίπεδο ικανοτήτων στελέχωσης των ακτοπλοϊκών μας πλοίων με ικανούς Έλληνες αξιωματικούς και πληρώματα, για την κανονική εκτέλεση των δρομολογίων, για την άψογη εξυπηρέτηση των αναγκών των νησιών μας αλλά και για τις εξαιρετικές παρεχόμενες υπηρεσίες στο επιβατικό κοινό.
Ο εκσυγχρονισμός και η αναδιοργάνωση στο νέο ψηφιοποιημένο τεχνολογικό περιβάλλον είναι επιτακτική ανάγκη. Οι μεταβαλλόμενες συνθήκες απαιτούν συντονισμένες ενέργειες εκσυγχρονισμού της ναυτικής εκπαίδευσης.
Η έλλειψη προσωπικού για τη στελέχωση των πλοίων της επιβατηγού ναυτιλίας αποτελεί μια αυξανόμενη ραγδαία πρόκληση προς αντιμετώπιση.
Μέτρα όπως:
-Πολιτικές προσέλκυσης ναυτικών και προγράμματα κατάρτισης, μετεκπαίδευσης και λοιπές εκπαιδευτικές δράσεις.
-Επικαιροποίησης των προσόντων των θέσεων εργασίας στην επιβατηγό ναυτιλία, προσαρμοσμένες στις νέες τεχνολογίες της «Ψηφιοποίησης και της Πράσινης Μετάβασης».
-Μιας σύγχρονης προβολής των ευκαιριών σταδιοδρομίας του κλάδου στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση και διοργάνωσης ενημερωτικών προγραμμάτων «Προσέλκυσης νέων στο ναυτικό επάγγελμα» και εκπαιδευτικών επισκέψεων σε σχολικές μονάδες, προκειμένου να ενημερωθούν οι μαθητές για το έργο των Σχολών Εμπορικού Ναυτικού, καθώς και των προοπτικών του ναυτικού επαγγέλματος.
Συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου.
Πως βλέπετε να εξελίσσεται η επιβατική δραστηριότητα το επόμενο διάστημα, με δεδομένες και τις γεωπολιτικές συνθήκες που διαμορφώνονται στην ευρύτερη περιοχή;
Είναι γεγονός ότι οι γεωπολιτικές συνθήκες επηρεάζουν την τουριστική κίνηση και κατ’ επέκταση άμεσα την ακτοπλοϊκή, ενώ παράλληλα εντείνουν την ενεργειακή κρίση σε διάρκεια και σε οξύτητα.
Εκτός όμως από τις γεωπολιτικές συνθήκες να θυμίσουμε και άλλους παράγοντες αρνητικής ακτοπλοϊκής δραστηριότητας μιας δεκαετίας κρίσεων όπως τα μνημόνια, της πανδημίας με τους περιορισμούς των μετακινήσεων αλλά και των αυξήσεων του κόστους των καυσίμων.
Η εμπειρία των τελευταίων ετών έχει δείξει ότι οι γεωπολιτικές εντάσεις στην Μεσόγειο, έχουν περιορισμένες και τοπικού χαρακτήρα επιπτώσεις στον τουρισμό και στην ακτοπλοϊκή δραστηριότητα.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 1ο ενιάμηνο του 2023 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022 η ακτοπλοϊκή κίνηση στην Ελλάδα κατέγραψε άνοδο 5%.
Οι αρχικές εκτιμήσεις για την κίνηση κατά το 2024 είναι ότι θα συνεχιστεί η αυξητική τάση που παρατηρήθηκε το 2023, ώστε η επιβατική κίνηση να ανέλθει στα επίπεδα του έτους 2019 και να το ξεπεράσει οριακά , που αποτέλεσε μία από τις καλύτερες χρονιές για την ακτοπλοΐα κατά τα τελευταία έτη.
Η τουριστική κίνηση για το καλοκαίρι του 2024 αλλά και οι κρατήσεις ξενοδοχείων το 2024 μας κάνει αισιόδοξους με την προϋπόθεση να βελτιωθούν προς το καλύτερο οι συνθήκες, κάτι το οποίο ελπίζουμε.
