Τα φορτηγά ξεφορτώνουν από το πρωί ως αργά τη νύχτα εκατοντάδες τόνους. Οι εργάτες ξεδιαλέγουν ασταμάτητα το προϊόν, πριν σταλεί προς πολτοποίηση. Τα μηχανήματα δουλεύουν στο φουλ, η παραγωγή δε σταματά σχεδόν ποτέ… Η εικόνα αυτή ήταν η καθημερινότητα για τον κλάδο της χαρτοβιομηχανίας, πριν από μια δεκαετία και πλέον. Ο κλάδος, από τους πλέον αναπτυσσόμενους, είχε “γεννήσει” κάποιες από τις ισχυρότερες βιομηχανίες της Ευρώπης και τις μεγαλύτερες των Βαλκανίων. Τα όνειρα, ωστόσο, δεν κρατάνε για πάντα…
Η βαθιά δεκαετής κρίση που θα ακολουθούσε, αλλάζοντας τη χώρα, επρόκειτο να παρασύρει πολλά από τα πιο “βαριά” ονόματα του χώρου σε ένα διαφορετικό μέλλον απ ‘αυτό που προοιωνιζόταν: Η οικονομική δυσπραγία που θα επικρατούσε σε όλα τα επίπεδα θα έφερνε οικονομικά προβλήματα, λουκέτα, συγχωνεύσεις, δικαστικές αιτήσεις για προστασία από τους πιστωτές, σχέδια διάσωσης, σκίζοντας τις βιομηχανίες σαν μια σελίδα χαρτί. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το 2012, όταν η κρίση “φούντωνε”, το 52% (οι 29) των 49 μεγαλύτερων επιχειρήσεων του κλάδου της χαρτοβιομηχανίας, που έγραφαν συνολικές πωλήσεις λίγο κάτω του 1 δις ευρώ, ήταν ζημιογόνες.
Fast forward στο 2020. Στο τέλος της χρονιάς που ο κλάδος έχει επιστρέψει στην ανάπτυξη (από 1 ως 2% ανά μήνα, περίπου), μιας παράξενης χρονιάς που μετέτρεψε το χαρτί σε πιο περιζήτητο αγαθό κι από το… χρυσάφι, τα νέα διαδέχονται το ένα το άλλο: Η ιστορική χαρτοβιομηχανία Χαϊτογλου-Χαρτέλ εξαγοράζεται από τον Λιβανέζο μεγιστάνα Fayssal Frem, ο οποίος έχει πάρει ήδη στα χέρια του ένα άλλο “βαρύ όνομα” του χώρου, την ΠΑΚΟ της οικογένειας Κολιόπουλου. Θα ακολουθήσει η ανακοίνωση -από τον Ιωάννη Τσουκαρίδη- της εξαγοράς της εισηγμένης Paperpack ΑΒΕΕ από κινεζικό fund, επιβεβαιώνοντας την γιγαντιαία κινητικότητα που υπάρχει το τελευταίο διάστημα στην ελληνική χαρτοβιομηχανία από επενδυτές που έχουν δει το momentum αλλά και τη δυναμική της.
Σε ό,τι αφορά την Paperpack, είναι σίγουρα περίεργο το συναίσθημα να βλέπει κανείς μια χαρτοβιομηχανία που μετρά 130 χρόνια ζωής, να περνά σε ξένα χέρια. Ιδρύθηκε σε ένα μικρό τυπογραφείο, στη Σμύρνη και, με τη Μικρασιατική Καταστροφή μεταφέρθηκε σε έναν εξίσου μικρό χώρο, στη Νέα Σμύρνη. Άντεξε τον ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο, την Κατοχή, την κρίση και έχει μετατραπεί σε μια υγιή, κερδοφόρα και γιγαντιαία εταιρεία, στην οποία η Orlando Equity Holding Ltd είδε την ευκαιρία. Ωστόσο, η Paperpack δεν είναι η μόνη που τράβηξε το ενδιαφέρον των επενδυτών.
Ο Λιβανέζος που αγοράζει… μανιωδώς
Εκ Λιβάνου ορμώμενος, ο μεγιστάνας βιομήχανος Fayssal Frem, ανακοίνωσε νωρίτερα φέτος ότι εξαγοράζει, μέσω της Frem Industrial Group, την ιστορική χαρτοβιομηχανία Χαϊτογλου-Χαρτέλ ΑΒΕΕ. Η Χαϊτογλου, καιρό τώρα αναζητά επενδυτές (Η Χαρτέλ έχει κοινούς μετόχους, αλλά αποτελεί ξεχωριστή οντότητα) στις ΗΠΑ, αλλά το “ειδύλλιο” με τον Frem ήταν σε εξέλιξη από τις αρχές του τρέχοντος έτους. Ο Frem, από νωρίς είδε τις προοπτικές της ελληνικής χαρτοβιομηχανίας (και όχι μόνο) και έχει σχεδιάσει να μετατρέψει την Ελλάδα σε κέντρο των επιχειρηματικών του δραστηριοτήτων του στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ο Frem, διαχειρίζεται εταιρείες παραγωγής και μεταποίησης συμπαγών και κυματοειδών χαρτονιών σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Εξυπηρετεί ένα ευρύ φάσμα τομέων, από τη γεωργία μέχρι τα τρόφιμα και τα ποτά, τη βιομηχανία, τη φαρμακευτική και την προσωπική φροντίδα, και έχει τεράστια γκάμα προϊόντων.
Η μητρική της Frem Industrial Group, Indevco, διεθνής βιομηχανικός όμιλος, έχει παρουσία στην Ελλάδα από το 2008, μέσω της UnipakHellas. Από το 2013 συνεργαζόταν με τη Χαρτέλ και, κατά τον Frem, η εξαγορά “αποτελεί την επιχειρηματική συνέχεια της συνεργασίας”. Είχε προηγηθεί, ωστόσο, το 2018, η εξαγορά ενός άλλου ελληνικού γίγαντα της χαρτοβιομηχανίας, της ΠΑΚΟ και, η συνέχεια, φαίνεται δεν θα είναι το τέλος. Ο Fayssal Frem προαναγγέλλει και νέες επενδύσεις στην ελληνική αγορά χάρτου, συσκευασίας και πλαστικού, καθώς φαίνεται πως σκοπός του είναι να καταστεί ο αδιαμφισβήτητος παντοκράτορας του κλάδου στα Βαλκάνια και όχι μόνο.
Το “φλερτ” με τη Χαϊτογλου- Χαρτέλ ήταν όντως η λογική συνέχεια, καθώς η Frem Industrial είχε δώσει ήδη χρηματοδότηση ύψους 2,8 εκατ. ευρώ στην ελληνική βιομηχανία χαρτοκιβωτίων, οι συνολικές υποχρεώσεις της οποίας ανέρχονταν σε 62,1 εκατ. ευρώ.
Με το τελικό deal, η Χαϊτογλου-Χαρτελ περνά στα χέρια του Λιβανέζου μεγιστάνα έναντι 12,1 εκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στα χρήματα που θα εισπράξουν οι τράπεζες, οι οποίες θα αποκτήσουν και ακίνητα αξίας 5 εκατ. ευρώ, όπως βιομηχανικές εγκαταστάσεις στη Θεσσαλονίκη, αλλά και γραφεία . Συνολικά, ρυθμίζονται δάνεια ύψους 17,1 εκατ. ευρώ προς τις τέσσερις συστημικές τράπεζες (Εθνική Τράπεζα, Τράπεζα Πειραιώς, Eurobank, Alpha Bank), ενώ επιπρόσθετο ποσό 16,8 εκατ. ευρώ που οφείλει η Χαρτέλ προς τις τράπεζες πρόκειται να διαγραφεί. Τα προς ρύθμιση δάνεια, σε συνδυασμό με τα χρέη που πρόκειται να διαγραφούν, ποσό δηλαδή 34,3 εκατ. ευρώ, αντιστοιχούν στη μερίδα του λέοντος των οφειλών ύψους 42,6 εκατ. ευρώ προς τους βασικούς πιστωτές της εταιρείας. Οι τελευταίοι αντιπροσωπεύουν και το 69,77% των συνολικών υποχρεώσεων 62,1 εκατ. ευρώ της Χαρτέλ.
Το πρώτο μεγάλο χτύπημα, ωστόσο, του Frem, ήταν το 2018, με μια άλλη εξαγορά. Της ΠΑΚΟ. Το όνομα του ιδρυτή της, Αναστάσιου Κολιόπουλου ήταν ένα από τα πιο σεβαστά στο χώρο της χαρτοβιομηχανίας. Για δέκα χρόνια δούλεψε στη Softex και, το 1957 έφυγε για να ανοίξει τη δική του βιομηχανία, κεφαλαιοποιώντας τη γνώση του. Η ΠΑΚΟ, έγινε γρήγορα κολοσσός, ο Έλληνας πρωτοπόρος στην ανακύκλωση παλαιοχάρτου και στην παραγωγή χάρτου-η χαρτοβιομηχανία με τα μεγαλύτερα κέρδη στη χώρα. Ο Αναστάσιος Κολιόπουλος, έκανε το όνομά του “εγγύηση” για τις βιομηχανίες παγκοσμίως και το κύρος μεταφέρθηκε στην επόμενη γενιά, την Ελένη Κολιοπούλου. Ο Fayssal Frem, λοιπόν, ήξερε πού να στοχεύσει για να κατακτήσει την κορυφή. Η εξαγορά της ΠΑΚΟ από την Indevco ολοκληρώθηκε το 2018, με την Ελένη Κολιοπούλου -πρόεδρο του Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας και Στερεάς και σήμερα μέλος του ΔΣ της Attica Bank- να εξομολογείται, τότε, ότι “ήταν η πιο δύσκολη απόφαση που πήραμε, ως οικογένεια, στη ζωή μας”. Πάντως, όντως η εξαγορά αποδείχθηκε ότι ήταν “καλά νέα” για την ΠΑΚΟ καθώς ο επενδυτής συνεχίζει την ανάπτυξή της.
ΜΕΛ: Ο κολοσσός που πέρασε σε τουρικά χέρια
Από τις πλέον ιστορικές χαρτοβιομηχανίες της χώρας, η Μακεδονική Εταιρία Λαδόπουλου (ΜΕΛ), από το 1964 που ιδρύθηκε είχε συνεχώς ανοδική πορεία, εξελισσόμενη στη μεγαλύτερη χαρτοβιομηχανία των Βαλκανίων και μια από τις μεγαλύτερες της Ευρώπης. Το 1981 πέρασε στον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων και… περίμενε τον σωτήρα της. Από τότε θα ξεκίναγε την πορεία του στο εμπόριο χάρτου με ένα ελαφρύ φορτηγό, ο Κυριάκος Οικονόμου. Το 1998, η χαρτοβιομηχανία που έφερε το όνομά του είχε γίνει κολοσσός και ο κ. Οικονόμου, ως επικεφαλής ομάδας επενδυτών θα αποκτούσε τη ΜΕΛ, ονομάζοντας το αθηναϊκο “παράρτημα” Ecomel. Ο τιτάνας που δημιουργήθηκε παρήγαγε σε 100.000 τόνους ετησίως εκ των οποίων το 55% πωλείτο στο εξωτερικό.
Η μοίρα, ωστόσο, τα έφερε έτσι που το 2012, ο Κυριάκος Οικονόμου θα έψαχνε και ο ίδιος σωτήρα για τη ΜΕΛ. Είχαν προηγηθεί αποχωρήσεις σημαντικών στελεχών, η κρίση που έφερε επισφάλειες από Έλληνες πελάτες, η άνοδος της τιμής των καυσίμων, οι ζημιές και ο δανεισμός (33 εκατ.). Ο σωτήρας βρέθηκε στο πρόσωπο της Kartonsan του Haluk Iber που εξαγόρασε το 99,9% της ΜΕΛ, την οποία κατέχει ως σήμερα ανανπτύσσοντάς τη. Ο Κυριάκος Οικονόμου κράτησε την εταιρία ανακύκλωσης Ecomel που λειτουργεί ως σήμερα στην Αθήνα.
SOFTEX: Πήγε στην… ιταλική κόλαση και επέστρεψε
Το 1936, ο Κωνσταντίνος Κεφάλας μαζί με τον Γ. Γιαννουλάτο θα δημιουργήσουν στον Βοτανικό την «Αθηναϊκή Χαρτοποιία Ο.Ε.». Οι δουλειές θα πάνε συνεχώς καλύτερα και, στη μεταπολεμική Ελλάδα, η παραγωγή χαρτιού της Αθηναϊκής Χαρτοποιίας εκτινάσσεται από 1.250 τόνους το 1950 σε 59.000 τόνους το 1968. Ο συνεχής ανταγωνισμός με την εταιρία που είχε ιδρύσει ο Λαδόπουλος, οδηγεί σε μια κούρσα ανάπτυξης, επενδύσεων και δανεισμού. Μέχρι το ’84, όταν η Softex αναγκάστηκε να ενταχθεί στον ΟΑΕ. Συνεχείς επιχορηγήσεις, δάνεια, αλλά η χαρτοβιομηχανία δεν έλεγε να ορθοποδήσει. Το ’99, μεταβιβάζεται στην ιταλική πολυεθνική Bolton Group, η οποία με συνεχείς περικοπές, προσπαθεί να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό του private label. Μέχρι που το 2015, τα στελέχη της ιταλικής εταιρίας, ανακοινώνουν το λουκέτο της Softex. Ήταν οριστικό(;).
Από την κόλαση του λουκέτου, η Softex πέρασε, σε λίγους μόλις μήνες, στον παράδεισο. Ο Γιάννης Ντελεδήμος, ο οποίος απ’ το 1992 είχε ιδρύσει την Intertrade Hellas, εξαγόρασε το σήμα της Softex, δίνοντας νέα πνοή στο ιστορικό brand που πλέον σφύζει από υγεία, αφού ο Έλληνας επιχειρηματίας κεφαλαιοποίησε τη δυναμική του ονόματος. Φέτος, ο Γ. Ντελεδήμος ανακοίνωσε νέα επένδυση, η οποία ανέρχεται σε 46,1 εκατ. ευρώ και αφορά στη δημιουργία νέας μονάδας παραγωγής χαρτιού tissue καθώς και στη μετεγκατάσταση της υφιστάμενης δραστηριότητας σε ιδιόκτητο οικόπεδο στα Οινόφυτα.
DIANA: Οριστικοί οι τίτλοι τέλους
Ο Πάνος Ζερίτης ξεκίνησε να δουλεύει στη Softex το 1957 και το ’61 το αστέρι του “έλαμψε” όταν δημιούργησε τα χαρτομάντηλα της εταιρίας. Το ’72 μεταπήδησε στην ΠΑΚΟ, μετά σε άλλες βιομηχανίες του εξωτερικού και, το 1975, με άλλους επιχειρηματίες δημιούργησε τη Delica. Το 1980 δημιούργησε στα Μάγγανα Ξάνθης τη Χαρτοποιία Θράκης ΑΕ «Diana» απασχολώντας πάνω από 100 εργαζόμενους στην Ξάνθη και 200 συνολικά στη χώρα και σχεδόν αμέσως ξεκίνησε την επέκταση της εταιρίας του στο εξωτερικό, με το Group Zeritis να διατηρεί χαρτοβιομηχανίες στην Αίγυπτο, την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία. Προσπάθησε να εξαγοράσει τη Softex χωρίς επιτυχία, με τον ανταγωνισμό από αυτή, σε συνδυασμό με την κρίση, να “λυγίζει” το Νο2 της αγοράς, τη Diana.
Το 2012, εν μέσω κρίσης, τα χρέη της Diana είχαν φτάσει τα 30 εκατομμύρια ευρώ. Ο Ζερίτης προσπαθούσε αγωνιωδώς να βρει επενδυτές για να αγοράσουν το πανίσχυρο brand, αλλά την Ελλάδα της κρίσης, κανείς δεν τόλμαγε να βάλει χρήματα. Αναπόφευκτα, έπεσαν οριστικά οι τίτλοι τέλους στην ιστορική χαρτοβιομηχανία όταν έγινε δεκτό το αίτημα του Π. Ζερίτη από το Πρωτοδικείο Ξάνθης για κήρυξή της σε καθεστώς πτώχευσης. Παρά τις καταγγελίες των εργαζομένων ότι τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρίας ξεπερνούσαν σε αξία τα 60 εκατ. ευρώ, οι τότε συνθήκες της αγοράς απέτρεψαν τους επενδυτές με τους οποίους διαπραγματευόταν ο Πάνος Ζερίτης από το να την αγοράσουν και να την ξαναθέσουν σε λειτουργία…
…Και οι Έλληνες που αντέχουν
Ευρωχαρτική-Endless, Γλάρος, ΜΕΓΑ, Elite, Ελινα. Στη δίνη της κρίσης που χτύπησε την Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια, δεν κατέρρευσαν όλοι οι βιομήχανοι του κλάδου. Κάποιοι, είδαν την ευκαιρία μέσα στην κρίση, την άρπαξαν και γιγαντώθηκαν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ΜΕΓΑ, μιας εταιρίας που ίδρύθηκε το 1980 από τον Κωνσταντίνο Βοτουλαδίτη με αντικείμενο την παραγωγή ωτοασπίδων. Η εταιρία… από σπόντα άρχισε να φτιάχνει σερβιέτες, με τις οποίες βρέθηκε στην κορυφή. Σήμερα, παράγει επίσης μωρομάντηλα, αντισηπτικά μαντιλάκια, βαμβάκι, πάνες κ.α., εξάγοντας σε 25 χώρες. Άλλο παράδειγμα η Χαρτοβιομηχανία Γλάρος της οικογένειας Σκλαβενίτη, η οποία πέτυχε πέρυσι υπερτριπλασιασμό των προ φόρων κερδών, καθαρά κέρδη έναντι ζημιών, αύξηση 6,79% του τζίρου της και σχεδόν διπλασιασμό των ταμειακών της διαθεσίμων, με κύκλο εργασιών 73,9 εκατ. ευρώ για το 2020. Η Ευρωχαρτική ΑΕΒΕ των οικογενειών Τρακάκη και Χριστόπουλου από μια μικρή βιοτεχνία των 7 ατόμων το 1989 έχει εξελιχθεί σήμερα σε μία τεράστια μονάδα 235 εργαζομένων με μεγάλη διείσδυση στη λιανική με το brand Endless, αλλά και τη HORECA, αφού είναι αυτή που επινόησε τα χάρτινα τραπεζομάντηλα. Σε ελληνικά χέρια παραμένει και η Elite – Πατραϊκή Χαρτοποιία Α.Ε., η οποία ιδρύθηκε το 1972 από τον Ανδρέα Τριανταφυλλόπουλο και σήμερα, που διοικείται από τον γιο του, Γιώργο, είναι μια από τις ελάχιστες εταιρείες που παράγει η ίδια την πρώτη ύλη για τα προϊόντα της.
Πώς η ελληνική χαρτοβιομηχανία πέρασε σε ξένα χέρια
