Στο πλαίσιο των γενικότερων μεταρρυθμίσεων του πρόσφατου Νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης «Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων και άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου», εισήχθη και η δυνατότητα έκδοσης διαζυγίου, μέσω μιας πιο απλοποιημένης και αυτοματοποιημένης διαδικασίας.
Η νέα αυτή διαδικασία δεν «ακούστηκε» αρκετά το τελευταίο διάστημα, παρά το γεγονός ότι είναι ιδιαίτερα καινοτόμα, καθότι επισκιάστηκε από τις συζητήσεις και προβληματισμούς γύρω από την συνεπιμέλεια, που εισήχθη με το ίδιο νομοσχέδιο.
Το ψηφιακό διαζύγιο αφορά μόνο την κατηγορία των συναινετικών διαζυγίων, όπερ σημαίνει πως όσα θα αναφερθούν κατωτέρω δεν αφορούν τα κατ’ αντιδικία διαζύγια. Συναινετικά διαζύγια έχουμε στην περίπτωση που και οι δύο σύζυγοι επιθυμούν τη λύση του γάμου τους και έχουν συμφωνήσει στα διαδικαστικά και σε όλα τα παρεπόμενα θέματα του διαζυγίου (επιμέλεια, διατροφή, επικοινωνία, σε περίπτωση ύπαρξης ανήλικων τέκνων).
Στην αιτιολογική έκθεση του νόμου υπογραμμίζεται πως με τη νέα αυτή δυνατότητα έκδοσης διαζυγίου με ηλεκτρονικό τρόπο απλοποιείται η διαδικασία έκδοσης διαζυγίου, πράγμα που συνεπάγεται κέρδος χρόνου για τους άλλοτε συζύγους που θέλουν όσο πιο αναίμακτα (διαδικαστικά) να διακοπεί η έγγαμη συμβίωση τους, καθώς και για τους πληρεξούσιους δικηγόρους που συμμετέχουν στη διαδικασία.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί η διαφορετική σκοπιά του σημερινού νομοθέτη σε σύγκριση με το νομοθέτη του πρόσφατου παρελθόντος. Πριν περίπου δέκα χρόνια (στο πρόσφατο δηλαδή παρελθόν) η διαδικασία του διαζυγίου είχε ως εξής: έπρεπε να καταθέσει ο πληρεξούσιος δικηγόρος αίτηση συναινετικής λύσης στα Δικαστήρια του τόπου διαμονής του ζευγαριού και οριζόταν μία δικάσιμος για να εξεταστεί η αίτηση. Κατόπιν περνούσαν έξι μήνες και οριζόταν η δεύτερη συζήτηση της υπόθεσης και μετά από όλη αυτή τη διαδικασία εκδιδόταν η οριστική απόφαση λύσης του γάμου.
Η ως άνω διαδικασία είχε ως επακόλουθο τη χρονική καθυστέρηση, την ενδεχομένως επαχθέστερη οικονομική επιβάρυνση των μερών, καθότι ήταν πιο περίπλοκη, προσέτι δε επιβάρυνε και τα πινάκια των δικαστηρίων με τις δύο συζητήσεις, κάτι το οποίο δεν συνέτεινε με το ζητούμενο της ταχείας απονομής Δικαιοσύνης. Παρά τα όσα «αρνητικά» θα μπορούσαν να σημειωθούν στην ως άνω παλιότερη διαδικασία έκδοσης συναινετικού διαζυγίου, οφείλουμε να εντοπίσουμε τη ratio του τότε νομοθέτη, ο οποίος στόχευε όχι στην ταχύτητα και στην απλοποίηση, αλλά στη διάσωση του γάμου, αφήνοντας την παρέλευση ενός εξαμήνου από τις δύο συζητήσεις, ώστε να δίνεται ένα επαρκές χρονικό περιθώριο στη βούληση του ζευγαριού, ώστε να οδηγηθούν με σιγουριά στη λύση του γάμου τους. Και πράγματι βλέπαμε πως στο εξάμηνο αυτό, δεν ήταν λίγες οι φορές που τα διαζύγια αναβάλλονταν επ’ αόριστο.
Σε αντίθεση με το νομοθέτη του παρελθόντος, ο σημερινός νομοθέτης, όπως εμφαίνεται και από την αιτιολογική έκθεση του νόμου στοχεύει στην ταχύτητα. Η ταχύτητα εξάλλου είναι το ζητούμενο μας στη ψηφιακή εποχή που ζούμε και αυτό θα επηρεάσει όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας, αφήνοντας ένα κοινωνικό αποτύπωμα. Η ταχύτητα πολλές φορές διευκολύνει, αλλά παράλληλα «ατονεί» στο πέρασμα της καταστάσεις και θεσμούς, όπως είναι ο θεσμός της οικογένειας. Το κατά πόσο αυτό θα επηρεάσει τις κοινωνικές δομές, είναι ζήτημα που θα μας απασχολήσει και στο μέλλον. Η ψηφιακή εποχή που εισερχόμαστε θα αλλάξει πολλές «πατροπαράδοτες συνήθειες μας», καθώς το επόμενο βήμα μας στη ζωή, ίσως να έρχεται πολύ πιο… «απλά» μέσω ενός κλικ, ή εντός enter.
Σύμφωνα με τις νέες αλλαγές το άρθρο 1441 του ΑΚ αντικαθίσταται ως εξής:
«Οι σύζυγοι μπορούν με έγγραφη συμφωνία ή κοινή ψηφιακή δήλωση να λύσουν το γάμο τους. Η έγγραφη συμφωνία καταρτίζεται μεταξύ των συζύγων ή η κοινή ψηφιακή δήλωση υποβάλλεται από αυτούς με την παρουσία ή με τη ψηφιακή σύμπραξη του πληρεξουσίου δικηγόρου αντίστοιχα για καθένα από αυτούς. Όταν η συμφωνία είναι έγγραφη υπογράφεται από τους ίδιους και από τους πληρεξούσιους δικηγόρους τους ή μόνο από τους τελευταίους εφόσον είναι εφοδιασμένοι με ειδικό πληρεξούσιο. Η πληρεξουσιότητα πρέπει να έχει δοθεί το τελευταίο μήνα πριν την υπογραφή της συμφωνίας.» (….)
«Η κατάρτιση της συμβολαιογραφικής πράξης απέχει τουλάχιστον δέκα μέρες από την έγγραφη συμφωνία των μερών ή την κοινή ψηφιακή τους δήλωση. Η ημερομηνία της έγγραφης συμφωνίας των συζύγων αποδεικνύεται με βεβαίωση του γνησίου υπογραφής. Βεβαίωση του γνησίου υπογραφής δεν απαιτείται σε περίπτωση κοινής ψηφιακής δήλωσης».
Με τη νέα αυτή διαδικασία λοιπόν αν τη συγκρίνουμε με την αμέσως προηγούμενη ενώπιον συμβολαιογράφου, δεν αλλάζει κάτι ως προς τη δομή, καθώς και πάλι απαιτούνται έγγραφες δηλώσεις, πάλι πρέπει να απέχουν δέκα μέρες από τη συμβολαιογραφική λύση, πάλι πρέπει να υπάρχει συμβολαιογραφική λύση, πάλι πρέπει να υπάρχουν πληρεξούσιοι δικηγόροι και να συντάσσονται ιδιωτικά συμφωνητικά ρύθμισης. Το νέο κομμάτι της όλης διαδικασίας είναι ότι παρέχεται η δυνατότητα όλα τα ως άνω να γίνονται ψηφιακά, μέσα από την «οθόνη» των πληρεξουσίων δικηγόρων και των μερών. Τα μέρη και ο συμβολαιογράφος θα λαμβάνουν γνώση της εξέλιξης της διαδικασίας, μέσω ενός μέιλ και θα καλούνται να την αποδέχονται σε κάθε βήμα της, ώστε να συνεχιστεί η διαδικασία. Στο τέλος και μετά την υπογραφή της συναινετικής λύσης, το Ληξιαρχείο θα ενημερώνεται «αυτόματα» με χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών. Τέλος, απλουστεύεται η βεβαίωση του γνήσιου της υπογραφής, καθότι μέχρι πριν την αλλαγή γινόταν αποκλειστικά στο Ειρηνοδικείο.
Για τη πρακτική μετάβαση μας στην εποχή του «άυλου διαζυγίου», το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης δημιουργεί πλατφόρμα μέσω της gov.gr, στην οποία θα διενεργείται η διαδικασία έκδοσης διαζυγίου. Η έναρξη εφαρμογής της θα ανακοινωθεί προσεχώς, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις.
Παλιότερα η λέξη «κλικ» χρησιμοποιούνταν για να εξηγήσεις έναν ήχο, ή μεταφορικά να αποτυπώσεις ότι κάποιος ίσως να είναι σημαντικός για σένα, λέγοντας ότι «μου έκανε κλικ». Από δω και πέρα η λέξη κλικ από ότι διαφαίνεται, θα καθορίζει πολλές πτυχές της ζωής μας, ακόμα και το διαζύγιο μας. Βλέποντας τις εξελίξεις με τη σκοπιά της ταχύτητας και της απλούστευσης, μόνο θετικές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν. Υπό το πρίσμα της κοινωνικής σκοπιάς όμως η απάντηση ίσως να μην είναι τόσο δεδομένη και να χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση, που ίσως να μη φτάνει ένα… κλικ για να γίνει.
Εξάλλου η εμπειρία μας διδάσκει πως πάντα δίπλα στο γκάζι (ταχύτητα), πρέπει να υπάρχει και το φρένο (ασφάλεια).
Σοφία Τσιπτσέ
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Διαπιστ. Διαμεσολαβήτρια ΥΔΔΑΔ
(αστική, εμπορική, ηλεκτρονική, τραπεζική Διαμεσολάβηση)
Υπεύθυνη Προστασίας Δεδομένων / D.P.O. exec
