Δικηγόρος, Διαπ. Διαμεσολαβήτρια ΥΔΔΑΔ
Υπεύθυνη Προστασίας Δεδομένων / DPO exec.
Το προσφυγικό είναι ένα τεράστιο ζήτημα που απασχολεί την Ελλάδα και γενικότερα την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Το φαινόμενο της προσφυγιάς και της μετανάστευσης δεν είναι σημερινό. Αν ανατρέξει κανείς στην Ιστορία, θα διαπιστώσει πως κάθε εποχή αντιμετώπιζε κύματα προσφυγικών ροών.
Πρόσφυγας είναι το άτομο που βρίσκεται εκτός της χώρας του, εξαιτίας κάποιου φόβου για τη ζωή του, φόβου διώξεων, πολέμου, βίας και δικαιούται διεθνούς προστασίας. Ο ορισμός του Πρόσφυγα αποδίδεται στην Σύμβαση του 1951, καθώς και στην Ύπατη Αρμοστεία Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες.
Μετανάστης είναι το άτομο που αφήνει τη χώρα της διαμονής του και αναζητά άλλη χώρα να διαμείνει, χωρίς να υπάρχει το στοιχείο του φόβου και της επιβίωσης από έναν κίνδυνο ζωής. Συνήθως τα κίνητρα για έναν μετανάστη είναι οικονομικά και η διεκδίκηση μιας αξιοπρεπούς ζωής-εργασίας σε μία πιο ανεπτυγμένη χώρα.
Η Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων είναι το βασικό νομικό κείμενο που αποτελεί τη βάση για το έργο της Ύπατης Αρμοστείας. Στη σύμβαση ορίζεται η έννοια του πρόσφυγα καθώς και οι βασικές αρχές αντιμετώπισης της προσφυγιάς. Μία από τις βασικές αρχές στη Σύμβαση είναι η μη-επαναπροώθηση (non-refoulement), βάσει της οποίας ο πρόσφυγας δεν πρέπει να επιστρέφεται σε χώρα όπου απειλείται η ζωή ή η ελευθερία του. Η αρχή της μη-επαναπροώθησης, όπως αυτή ορίζεται στην ως άνω σύμβαση, αποτελεί κανόνα του εθιμικού διεθνούς δικαίου.
Το προσφυγικό είναι ένα καζάνι που βράζει. Δυστυχώς η Ευρώπη εδώ και χρόνια αντί να σβήσει τη φωτιά, επελεξε να κλείσει το καπάκι. Κι όμως… τα προσωρινά ημίμετρα δεν αποτελούν αντιμετώπιση ουσιαστική ενός προβλήματος. Είναι σαν να αντιμετωπίζεις ένα γιγαντώδες κύμα, με το να κλείνεις απλά μία πόρτα. Το ορμητικό νερό σπάζει τις πόρτες, σπάζει τους «φράχτες», σπάζει τα πάντα…
Οι αριθμοί εξάλλου μιλούν από μόνοι και δείχνουν το έντονο πρόβλημα, που δυστυχώς δεν αντιμετωπίζεται ουσιαστικά. Στην επίσημη ιστοσελίδα της Ύπατης Αρμοστείας αναφέρεται ότι «Το πρόγραμμα Missing Migrants του ΔΟΜ έχει καταγράψει τουλάχιστον 26.924 θανάτους στη Μεσόγειο από το 2014. Στην δίοδο της Ανατολικής Μεσογείου, 2.292 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά την ίδια περίοδο, προσπαθώντας να φτάσουν στην Ευρώπη.»
Το τεράστιο αυτό άλυτο πρόβλημα της προσφυγιάς βρήκε χτες το αποκορύφωμα του στην Πύλο. Μία πολύνεκρη τραγωδία, με εκατοντάδες ακόμα αγνοούμενους (σύμφωνα με πληροφορίες 500 με 700). Η θάλασσα της Μεσογείου είναι κόκκινη. Η θάλασσα της Ελλάδας είναι κόκκινη. Κόκκινη από το αίμα χιλιάδων αδικοχαμένων ανθρώπων, όπου ανάμεσα τους βρίσκονται χιλιάδες αδικοχαμένα παιδιά. Αυτά τα παιδιά ταξίδεψαν από τη χώρα τους, για ένα καλύτερο αύριο. Γνώρισαν τη θάλασσα όχι ως διακοπές για διασκέδαση, αλλά ως διαφυγή και επιβίωση… Και τελικά κατέληξαν σε πνιγμό…
Αυτοί οι άνθρωποι, λέγονται πρόσφυγες. Εμείς οι υπόλοιποι λεγόμαστε… Ευρωπαίοι!
Η χώρα μας κηρύχτηκε σε τριήμερο εθνικό πένθος. Και μετά την παρέλευση του τριημέρου, θα μπούμε στην περίφημη κανονικότητα μας. Ίσως βγούμε για ένα διάστημα στους δρόμους, ίσως διαμαρτυρηθούμε λίγο και μετά θα προχωρήσουμε τη… «ζωή» μας μπροστά. Εξάλλου εκλογές μας περιμένουν. Θα πρέπει με τη ψήφο μας να επιβραβεύσουμε τα όσα μας συμβαίνουν.
Και κάπως έτσι θα περνούν οι μέρες, οι μήνες τα χρόνια. Κυβερνήσεις και πολιτικές θα διαδέχονται η μία την άλλη, τα προβλήματα και οι τραγωδίες θα διαδέχονται η μία τις άλλες… και οι άνθρωποι θα θεωρούν τον εαυτό τους απλά «τυχερό» που δεν αποτέλεσαν κομμάτι μίας τραγωδίας. Γιατί χωρίς πολιτική αντιμετώπιση, αξιότιμοι αναγνώστες… η επιβίωση έγκειται απλά στην τύχη!
Τραγική ειρωνεία: Σε λίγες μέρες την 20η Ιουνίου η παγκόσμια κοινότητα τιμά τους πρόσφυγες και θα λάβουν χώρα εκδηλώσεις για την παγκόσμια ημέρα των προσφύγων.
Κάτι τέτοιες ώρες μου ‘ρχονται στο μυαλό παιδικά παραμύθια. Στα παραμύθια λοιπόν, υπάρχει ο καλός και ο κακός, αλλά στο τέλος νικάει πάντα το καλό! Στα παραμύθια που διαβάζουν τα μικρά παιδιά, όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι… ανεξάρτητα από το χρώμα, τη φυλή τους ή τη γλώσσα που μιλούνε… στα παιδικά παραμύθια όλα τα παιδιά, είναι παιδιά του ίδιου του Θεού.
Κάτι τέτοιες ώρες μου ‘ρχονται οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου, που τραγουδάνε όλα τα παιδιά με τις παιδικές φωνές τους:
«Αν όλα τα παιδιά της γης πιάναν γερά τα χέρια κορίτσια αγόρια στη σειρά και στήνανε χορό, ο κύκλος θα γιβότανε πολύ πολύ μεγάλος κι ολόκληρη τη Γη μας θ΄αγκάλιαζε θαρρώ.»
