Η απόδοση στους πολίτες του συντηρημένου και αποκατεστημένου Κάστρου της Πιάδας στη Νέα Επίδαυρο, έγινε από την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη. Στην ομιλία της, η Λίνα Μενδώνη έδωσε έμφαση στο γεγονός ότι αυτό το άλλοτε άσημο χωριό της Πιάδας, απέκτησε εξέχουσα θέση στην ιστορία της Ελλάδας και του αγώνα της Ανεξαρτησίας, όταν οι εκπρόσωποι του επαναστατημένου Γένους αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν εδώ την «πρώτη ἐλευθέρα Συνέλευσιν τῶν Ἐλλήνων ὡς Ἔθνους» το Δεκέμβριο του 1821… Η προσφορά της Α´ Εθνοσυνέλευσης υπήρξε μακροπρόθεσμα τεράστια, διότι δημιούργησε μια διαρκή και ανεξίτηλη παρακαταθήκη για την πολιτική παιδεία των Ελλήνων και την μετέπειτα πολιτειακή συγκρότηση και εξέλιξη της Χώρας ως ο κοινά αποδεκτός και προτιμητέος τρόπος λήψης αποφάσεων εθνικής σημασίας».
Αναφερόμενη η Λίνα Μενδώνη στο έργο που επιτέλεσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας σημείωσε «Το αποκατεστημένο Κάστρο είναι ένας ακόμη ισχυρός πόλος έλξης, στο ήδη πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα της Αργολίδας, στο πλαίσιο ενός εξαιρετικά εκτεταμένου προγράμματος συντήρησης, αναστήλωσης και ανάδειξης των μνημείων των αρχαιολογικών χώρων που υλοποιούμε σε όλη την Επικράτεια. Ειδικά στην περιφερειακή ενότητα Αργολίδας, από τον Ιούλιο του 2019 έως σήμερα, ολοκληρώθηκαν ή εκτελούνται από το Υπουργείο Πολιτισμού, έργα περίπου 25 εκατομμυρίων ευρώ».
Το έργο της αποκατάστασης του Κάστρου της Πιάδας, καθώς και των ευρισκομένων εντός των τειχών του εκκλησιών του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και του Αγίου Γεωργίου, χρηματοδοτήθηκε από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Πελοπόννησος» του ΕΣΠΑ 2014-2022, με προϋπολογισμό 751.721,24€. Εκτελέστηκε με αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδος. Το κάστρο αποκαταστάθηκε ως πλήρως επισκέψιμο μνημείο, με τη διάθεση ενός νέου χώρου λατρείας, και υπαίθριων χώρων αναψυχής και περιπάτου.
Το κάστρο είναι βυζαντινό οχυρό του 12ου αιώνα, με επεμβάσεις Φραγκικές κατά τον 13ο και 14ο αιώνα. Η πρόσβαση στο κάστρο εξασφαλιζόταν από μία μόνο πύλη στα ανατολικά, της οποίας αποκαλύφθηκαν και αποκαταστάθηκαν το κατώφλι και οι σταθμοί. Το νότιο τείχος ενισχύεται με έναν πεταλόσχημο πύργο.
Στο δυτικότερο άκρο του κάστρου βρίσκεται ο καμαροσκέπαστος μονόχωρος ναός του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, που ιδρύθηκε το 1708, στο κάτω τμήμα του δυτικού τοίχου του οποίου έχουν διανοιχθεί πολεμοθυρίδες. Άλλοι δύο μονόχωροι ναοί υπάρχουν στο εσωτερικό του κάστρου που θα μπορούσαν να χρονολογηθούν στον 16ο αιώνα. Ο πρώτος, δίπλα στην πύλη, παραμένει ερειπωμένος. Ο δεύτερος, που ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Γεώργιο και ερειπωμένος έως πρόσφατα, αποκαταστάθηκε πλήρως.
Αρχαιολογικό Μουσείο Επιδαύρου
Μετά την εκδήλωση στη Νέα Επίδαυρο, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη συνόδευσε την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Επιδαύρου, εντός του αρχαιολογικού χώρου και του ιερού του Ασκληπιού. Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα μουσεία του ελληνικού κράτους, το οποίο κτίστηκε για να στεγάσει τα ευρήματα της ανασκαφής του ιερού από τον Παναγή Καββαδία. Τα πολύτιμα εκθέματά του χρονολογούνται από την αρχαϊκή ως τη ρωμαϊκή εποχή. Το Μουσείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς περιλαμβάνει εκτεθειμένα τμήματα των αρχαίων κτηρίων από το ιερό του Ασκληπιού: Τα Προπύλαια, τον ίδιο το ναό, τη Θόλο, το ναό της Αρτέμιδας. Ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα αποτελούν οι οικοδομικές επιγραφές του Ασκληπιείου. Την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Υπουργό Πολιτισμού υποδέχθηκαν και ξενάγησαν η Έφορος Αρχαιοτήτων Αργολίδος Άλκηστη Παπαδημητρίου και ο Βαγγέλης Καζολιάς, μηχανικός- στέλεχος της ΕΦΑ.
Μνήμη 202ας Επετείουτης Α΄Εθνοσυνέλευσης
Οι εκδηλώσεις της 14ης Ιανουαρίου για την 202η επέτειο της Α΄ Εθνοσυνέλευσης του 1822, στη Νέα Επίδαυρο, έγιναν παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου. Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη εκπροσώπησε τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Μετά τη δοξολογία στον Ιερό Ναό της Ευαγγελιστρίας, στο χαιρετισμό, της η Λίνα Μενδώνη μεταξύ άλλων σημείωσε:
«Στους δύο αιώνες του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, το μήνυμα της Α΄ Εθνοσυνέλευσης, όχι μόνο σφράγισε τους μεταγενέστερους εθνικούς αγώνες για εθνική ολοκλήρωση, κοινωνική ισότητα και εμπέδωση του δημοκρατικού κεκτημένου, αλλά εξακολουθεί να παραμένει επίκαιρο. Ιδιαίτερα σήμερα, το 2024, που η Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία -η μακροβιότερη περίοδος πολιτικής ομαλότητας στη νεότερη ιστορία μας- κλείνει μισό αιώνα ζωής, ο εορτασμός της Α’ Εθνοσυνέλευσης αποκτά κι άλλο νόημα: Συνδέει και συγχρόνως ενδυναμώνει τη Δημοκρατία μας, με τις παρακαταθήκες των γεννητόρων, των Εθνοπατέρων, του Νέου Ελληνικού Κράτους».
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στην εκδήλωση απόδοσης Κάστρου Πιάδα, Νέας Επιδαύρου
Εξοχοτάτη κυρία Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας,
Με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση, και με θερμότατες ευχές για μια γόνιμη και δημιουργική νέα χρονιά, σας υποδεχόμαστε σήμερα, στην αυγή του 2024, μαζί με τους Βουλευτές της Περιφερειακής Ενότητας Αργολίδας, τον Σεβασμιώτατο, τον Αντιπεριφερειάρχη, τον οικείο Δήμαρχο και τους Δημάρχους Αργολίδας, στο κάστρο της Πιάδας, στη Νέα Επίδαυρο. Σε έναν τόπο εμβληματικό, άρρηκτα συνδεδεμένο με την ταυτότητα του νεότερου Ελληνισμού και τη γένεση του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους.
Το άλλοτε άσημο χωριό της Πιάδας στην Αργολίδα, «σκαρφαλωμένο γραφικά σ’ έναν απόκρημνο βράχο, του οποίου η κορφή στέφεται με τα ερείπια ενός σύγχρονου κάστρου», ενώ από κάτω «εκτείνεται ως τη θάλασσα μια υπέροχη εύφορη πεδιάδα… πυκνοφυτεμένη με θεόρατα ελαιόδεντρα και παραγωγή πλουσιοπάροχη», όπως το περιέγραψε ο περιηγητής Edward Dodwell που το επισκέφθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, απέκτησε εξέχουσα θέση στην ιστορία της Ελλάδας και του αγώνα της Ανεξαρτησίας, όταν οι εκπρόσωποι του επαναστατημένου Γένους αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν εδώ την «πρώτη ἐλευθέρα Συνέλευσιν τῶν Ἐλλήνων ὡς Ἔθνους» το Δεκέμβριο του 1821. Αύριο λόγω του εορτασμού της επετείου της Α’ Εθνοσυνέλευσης, θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε πολλά για τη κεφαλαιώδη σημασία της.
Η προσφορά της Α´ Εθνοσυνέλευσης υπήρξε μακροπρόθεσμα τεράστια, επειδή δημιούργησε μια διαρκή και ανεξίτηλη παρακαταθήκη για την πολιτική παιδεία των Ελλήνων και την μετέπειτα πολιτειακή συγκρότηση και εξέλιξη της Χώρας ως ο κοινά αποδεκτός και προτιμητέος τρόπος λήψης αποφάσεων εθνικής σημασίας. Τόσο οι επόμενες Εθνοσυνελεύσεις του Αγώνα, όσο και οι δύο μεγάλες Εθνοσυνελεύσεις του 19ου αιώνα που γέννησαν τα δύο πρώτα Συντάγματα του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους, βασίστηκαν στο πρότυπο της Α’ Εθνοσυνέλευσης που πραγματοποιήθηκε στο κάστρο της Πιάδας. Αναγνωρίζοντας ακριβώς τη σπουδαιότητά της, το Υπουργείο Εσωτερικών του νεοσύστατου Κράτους επρόκειτο ένα χρόνο αργότερα να ανακοινώσει επίσημα ότι «Εἰς τὸ ἑξῆς πᾶσα ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπικράτεια θέλει γνωρίζει τὸ μὲν χωρίον τῆς Πεδιάδος ὑπὸ τὸν τίτλον πόλις καὶ ὑπὸ τὸ ὄνομα Νέα Ἐπίδαυρος, τοὺς δὲ κατοίκους αὐτοῦ ὑπὸ τὸ ὄνομα πολῖται Ἐπιδαύριοι».
Το κάστρο της Πιάδας, με την ακρόπολη και τον οχυρωμένο οικισμό, μας τα είπε με πολύ ωραίο τρόπο και επιστημονική ακρίβεια η Έφορος Αρχαιοτήτων Αργολίδος κα Άλκηστις Παπαδημητρίου, όπου έλαβε χώρα η Α’ Εθνοσυνέλευση, ιδρύθηκε στην προστατευμένη από την πλευρά της θάλασσας θέση στη βυζαντινή περίοδο, όταν η πειρατεία μάστιζε τα αργολικά παράλια, και ήκμασε ήδη από τα τέλη του 12ου αιώνα. Διατήρησε αμείωτη τη στρατηγική σημασία του στους αιώνες που ακολούθησαν στις περιόδους της λατινοκρατίας και της οθωμανοκρατίας έως και την Επανάσταση, υφιστάμενο διαδοχικές επισκευές και μετασκευές. Τρεις μονόχωροι ναοί διασώζονται σήμερα εντός του κάστρου προερχόμενοι στην αρχική τους φάση από τη βυζαντινή περίοδο, και αρκετοί ακόμη στην ευρύτερη περιοχή εντός και εκτός του οικισμού, χρονολογούμενοι στους 17ο -18ο αιώνα.
Ιστορικά, το σημαντικό αυτό μεσαιωνικό μνημείο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία της Αργολίδας και της ευρύτερης Πελοποννήσου, αλλά και με την ταυτότητα και την κρατική συγκρότηση του νεότερου Ελληνικού Έθνους. Παραταύτα η πολιτεία δεν είχε μεριμνήσει ώστε να αποκατασταθεί ως τόπος ιστορικής μνήμης, αλλά και ως επισκέψιμος χώρος αρχαιολογικού περιπάτου και αναψυχής. Η παράλειψη αυτή, ξεκίνησε να την θεραπεύει το 2012-2013 το Υπουργείο Πολιτισμού, και εν τέλει το 2020, δια της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Αργολίδας, η οποία ανέλαβε να υλοποιήσει το ευρύ έργο αναστήλωσης και ανάδειξης. Απολύτως αναγκαία υπήρξε η συνέργεια με την περιφέρεια Πελοποννήσου με την ένταξη στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του ΕΣΠΑ 2014-2020 της χρηματοδότησης του έργου. Πραγματοποιήθηκαν αρχαιολογικές έρευνες και παρεμβάσεις ανάταξης των στατικών προβλημάτων, συμπλήρωσης και ανακατασκευής των κατεστραμμένων τμημάτων των τειχών και των υφιστάμενων ναϊκών κτισμάτων, αισθητικής αναβάθμισης των μνημείων και του περιβάλλοντος χώρου, ανάδειξης της αρχαιολογικής και ιστορικής του αξίας, καθώς και δημιουργίας των απαραίτητων υποδομών λειτουργικότητας, ασφάλειας και εξυπηρέτησης των επισκεπτών.
Σήμερα, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών, έχουμε την εξαιρετική χαρά και τιμή, να αποδίδετε Εσείς, κα Πρόεδρε, εκ νέου το ιστορικό κάστρο της Πιάδας, αποκατεστημένο, στο ευρύ κοινό. Εμείς, στο Υπουργείο Πολιτισμού, έχουμε την ικανοποίηση ότι προσθέτουμε έναν ακόμη ισχυρό πόλο έλξης στο ήδη πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα της Αργολίδας, στο πλαίσιο ενός εξαιρετικά εκτεταμένου προγράμματος συντήρησης, αναστήλωσης και ανάδειξης των μνημείων των αρχαιολογικών χώρων που υλοποιούμε σε όλη την Επικράτεια, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές της πατρίδας μας, προσδίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στην περιφέρεια.
Ειδικά στην περιφερειακή ενότητα Αργολίδας, από τον Ιούλιο του 2019 έως σήμερα, ολοκληρώθηκαν ή εκτελούνται από το Υπουργείο Πολιτισμού, έργα περίπου 25 εκατομμυρίων ευρώ.
Σήμερα στο Υπουργείο Πολιτισμού οι κεντρικές υπηρεσίες και οι εφορίες Αρχαιοτήτων υλοποιούμε την μεγαλύτερη επένδυση στον Πολιτισμό που έχει γίνει ποτέ στη χώρα. Έχοντας καταρτίσει και θέσει σε εφαρμογή για κάθε μία από τις 13 Περιφέρειες την «Πολιτιστική Χάρτα Ανάπτυξης και Ευημερίας», έναν οδικό χάρτη δηλαδή για την ανάδειξη του Πολιτισμού ως στρατηγικού αναπτυξιακού πόρου και ως σημαντικού παράγοντα κοινωνικής συνοχής και ευημερίας, υλοποιούμε συνολικά περισσότερα από 820 έργα συνολικού προϋπολογισμού άνω του 1,2 δις €,
Τα έργα καλύπτουν όλο το φάσμα, επιχειρηματικότητα, καινοτομία, ψηφιοποίηση, παραδοσιακές αποκαταστάσεις και αναδείξεις μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, αλλά με στοχευμένη κατανομή. Αφορούν στη δημιουργία νέων και στην ενίσχυση υφιστάμενων μεγάλων πολιτιστικών υποδομών σε συγκεκριμένες περιοχές προκειμένου να λειτουργήσουν και ως πολλαπλασιαστές των τουριστικών ροών και πόλοι έλξης πολύπλευρων αναπτυξιακών δραστηριοτήτων.
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλαν στην πραγματοποίηση αυτού του έργου. Στο πρόσωπο της Προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αργολίδας Δρ. Άλκηστις Παπαδημητρίου θα ήθελα να ευχαριστήσω όλο το προσωπικό της υπηρεσίας για το εξαιρετικά σημαντικό έργο που επιτελούν στην εξαιρετικά πλούσια σε μνημειακό απόθεμα και ως εκ τούτου ιδιαίτερα απαιτητική περιοχή της πατρίδας μας».
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στις εκδηλώσεις για την 202η επέτειο από την Α΄ Εθνοσυνέλευση του 1822 στη Νέα Επίδαυρο
Εξοχοτάτη κυρία Πρόεδρε της Δημοκρατίας,
«Μόνη αιτία του κατά των Τούρκων πολέμου είναι η ανάκτησις των δικαίων της προσωπικής ημών ελευθερίας, τα οποία, ενώ την σήμερον όλοι οι ευνομούμενοι και γειτονικοί λαοί της Ευρώπης τα χαίρουσιν, από ημάς μόνον η σκληρά και απαραδειγμάτιστος των Οθωμανών τυραννία προσεπάθησεν με βίαν ν’ αφαιρέση. Από τοιαύτας αρχάς των φυσικών δικαίων ορμώμενοι, και θέλοντες να εξομοιωθώμεν με τους λοιπούς συναδέλφους μας Ευρωπαίους χριστιανούς, εκινήσαμεν τον πόλεμον κατά των Τούρκων, αποφασίσαντες ή να επιτύχωμεν τον σκοπόν μας και να διοικηθώμεν με νόμους δικαίους, ή να χαθώμεν εξ ολοκληρου».
Ακριβώς πριν, από διακόσια δύο χρόνια, στις 15 Ιανουαρίου 1822, η Α΄ Εθνική Συνέλευσις, από εδώ, την Νέα Επίδαυρο, διακηρύσσει την ανεξαρτησία των Ελλήνων. Η επανάσταση μετρά εννέα μήνες ζωής, έχει σημειώσει επιτυχίες, αλλά, ακόμη, δεν κατισχύσει. Το επαναστατημένο έθνος θέλει να συγκροτηθεί σε κράτος. Και συγκαλεί, σχεδόν έναν μήνα πριν από τη δημοσίευση της Διακήρυξης της ανεξαρτησίας, στις 20 Δεκεμβρίου 1821, την πρώτη του Εθνοσυνέλευση. Το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος», η ιδρυτική, κατ’ ουσίαν, πράξη της κρατικής συγκρότησης του νέου Ελληνισμού, καταρτίζεται από δωδεκαμελή επιτροπή και ψηφίζεται πανηγυρικά, εδώ, την 1η Ιανουαρίου 1822, από τους 60 παραστάτες, τα μέλη, δηλαδή, της Συνέλευσης.
Ο πρώτος καταστατικός χάρτης της Ελλάδας έμελλε να γνωρίσει εντελώς αποσπασματική εφαρμογή. Όπως, όμως, επισημαίνει ο καθηγητής Νίκος Αλιβιζάτος, «το πρώτο Σύνταγμα της αναγεννημένης Ελλάδας λειτούργησε θετικά. Στο μεν εσωτερικό της χώρας, προτρέποντας τους πρωταγωνιστές του Αγώνα (είναι αλήθεια, όχι πάντοτε επιτυχώς, σε διάλογο και αναζήτηση συμβιβασμών. Στη δε Ευρώπη, τραβώντας την προσοχή μιας φιλελεύθερης κοινής γνώμης».
Το Πολίτευμα της Επιδαύρου, ευθυγραμμίζεται μεν με τα φιλελεύθερα πολιτικά ρεύματα και αντλεί από τα τότε ισχύοντα συνταγματικά κείμενα, όμως αποτελεί ένα πρωτότυπο κείμενο.
«Το πρώτο έτος του επαναστατικού αγώνα του 1821» σημειώνει ο ιστορικός Βασίλης Παναγιωτόπουλος, «τα πράγματα ήταν ακόμη ασαφή, οι ιδέες δεν ήταν καθαρές και τα σχέδια ήταν σκαριφήματα, ενώ οι άνθρωποι δεν είχαν καταφέρει να μπουν στην κουλτούρα της εθνικής αναγέννησης. Είναι συνταρακτικό το πέρασμα των ανθρώπων από την υποτέλεια στην επανάσταση και από εκεί στη φάση του ελεύθερου πολίτη». Ακριβώς αυτή την ασάφεια επιχειρεί να διαλύσει το πολίτευμα της Επιδαύρου, μετατρέποντας τους μέχρι τότε υπόδουλους και στη συγκεκριμένη στιγμή εμπόλεμους σε πολίτες και τα σχέδια και τις ιδέες σε κρατικό μόρφωμα». Το Πολίτευμα, της Επιδαύρου νοημαδοτείται από τον Αγώνα και, ταυτόχρονα, τον νοηματοδοτεί.
Στους δύο αιώνες του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, το μήνυμα της Α΄ Εθνοσυνέλευσης όχι μόνο σφράγισε τους μεταγενέστερους εθνικούς αγώνες για εθνική ολοκλήρωση, κοινωνική ισότητα και εμπέδωση του δημοκρατικού κεκτημένου, αλλά εξακολουθεί να παραμένει επίκαιρο. Ιδιαίτερα σήμερα το 2024, που η Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία, η μακροβιότερη περίοδος πολιτικής ομαλότητας στη νεότερη ιστορία μας, κλείνει μισό αιώνα ζωής, ο εορτασμός της πρώτης Εθνοσυνέλευσης, σήμερα εδώ, αποκτά κι άλλο νόημα, συνδέει και συγχρόνως ενδυναμώνει τη Δημοκρατία μας, με τις παρακαταθήκες των γεννητόρων, των Εθνοπατέρων, του Νέου Ελληνικού Κράτους».
