Η Ελλάδα αποκτά δημόσια πολιτική στον τομέα της θαλάσσιας συγκοινωνίας και μεταφορών στην πράξη. Η κρίση της πανδημίας και οι σοβαρές επιπτώσεις που αυτή είχε και συνεχίζει να έχει στον τομέα της θαλάσσιας συγκοινωνίας ανέδειξαν και επιτάχυναν τις εξελίξεις τόσο σε επίπεδο αγοράς, όσο και σε επίπεδο ετοιμότητας του κράτους να διαδραματίσει το συντονιστικό και εποπτικό ρόλο που του αναλογεί.
Η Ελλάδα εδώ και 2 χρόνια αντιμετωπίζει τη «νησιωτικότητα» όχι ως χαρακτηριστικό της ενγενούς αδυναμίας της γεωγραφικής ασυνέχειας της επικράτειας της, αλλά ως «όχημα» για να διαμορφώσει ειδική και διαφοροποιημένη περιφερειακή πολιτική με έμφαση στα νησιά και τις περιφερειακές οικονομίες που συνδέονται με την ανάπτυξη τους. Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής άσκησε – ίσως για πρώτη φορά – οργανωμένα και τεκμηριωμένα ουσιαστική πολιτική στον τομέα των θαλασσίων μεταφορών, προκρίνοντας τον πρωταρχικό στόχο της διασφάλισης μιας ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής σε ένα συνεκτικό εδαφικά και οικονομικά χώρο, όπως ο νησιωτικός.
Μέσα από τη συστηματική νομοθετική και προγραμματική προσπάθεια η ελληνική κυβέρνηση και το ΥΝΑΝΠ κατάφερε να θέσει τις βάσεις για μια «Ειδική» περιφερειακή πολιτική για τα νησιά, η οποία έρχεται και αποδέχεται ή και προτάσσει ευνοϊκές εξαιρέσεις ή αποκλίσεις υπέρ των νησιών από γενικές διατάξεις των δημόσιων πολιτικών, αλλά και την εφαρμογή ειδικών οικονομικών και αναπτυξιακών δράσεων υπέρ των νησιωτικών περιοχών, όπως για παράδειγμα η πολιτική της δημόσιας θαλάσσιας συγκοινωνίας (πχ «άγονες γραμμές») και η αναμόρφωση του ακτοπλοϊκού δικτύου.
Παράλληλα, όμως προωθείται και μια «διαφοροποιημένη» μεταχείριση που αναφέρεται στις στρατηγικές και τα σχέδια περιφερειακής ανάπτυξης, τα οποία οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους την εμφανή διακριτή φυσιογνωμία των νησιών και τη διαφορετικότητά τους από άλλες περιοχές, όπως επι παραδείγματι πρωτοβουλίες για την ενεργειακή αυτονομία των νησιών, τη διακριτή διάθεση εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων για την υλοποίηση κρίσιμων έργων, υποδομών και λειτουργιών πχ για την ολοκληρωμένη διαχείρισης του νερού στα νησιά ή και την παροχή κινήτρων για την περιβαλλοντική προσαρμογή των νησιών μας στις σύγχρονες απαιτήσεις της αειφορίας και των περιβαλλοντικών στόχων.
Σύμφωνα με αυτό το πλαίσιο και υπο το πρίσμα των πολύ κρίσιμων εξελίξεων στα ζητήματα των νέων περιβαλλοντικών δεδομένων και δεσμεύσεων που παράγονται σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ελλάδα φιλοδοξεί να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο και να αξιοποιήσει την ευκαιρία να εξυπηρετήσει τόσο την ανάγκη για καλύτερες και ποιοτικότερες θαλάσσιες μεταφορές, όσο και να παρέχει κίνητρα για την ανανέωση του στόλου και τη στήριξη της αγοράς σε αυτή την «πράσινη» μετάβαση.
Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, στο πλαίσιο σχετικής συστηματικής συνεργασίας με το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδας (ΝΕΕ), αλλά και τους θεσμικούς εταίρους όπως ο Σύνδεσμος Εταιριών Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ) και η Ένωση Πορθμείων, έχει θέσει υψηλά στην ατζέντα τις απαραίτητες ενέργειες από πλευράς κράτους και αγοράς προκειμένου να διασφαλιστεί έγκαιρα το θεσμικό και προγραμματικό χρηματοδοτικό πλαίσιο για τις αναγκαίες επενδύσεις προς την κατεύθυνσης της ανανέωσης του στόλου και της προώθησης των πράσινων επενδύσεων στις μεταφορές.
Μάλιστα έχει αναλάβει συγκεκριμένες άμεσες πρωτοβουλίες προκειμένου να δρομολογηθούν 3 δομικές ή και «συστημικές» προτεραιότητες: α) το «πρασίνισμα» του στόλου της ακτοπλοΐας, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στις διεθνείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας για μείωση του αποτυπώματος και των εκπομπών ρύπων, β) η αναβάθμιση της διασυνδεσιμότητας και προσπελασιμότητας στις θαλάσσιες ενδομεταφορές (επιβατικές και εμπορευματικές) και γ) η εμπέδωση και εξασφάλιση της εδαφικής συνοχής υπο το πρίσμα της νησιωτικότητας, συμβάλλοντας στη διατήρηση ενός συνεκτικού νησιωτικού χώρου με παροχές για κατοίκους και επιχειρήσεις.
Ο σχεδιασμός του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, σε επίπεδο εξασφάλισης χρηματοδοτήσεων για το σχέδιο του «πράσινου» μετασχηματισμού του ακτοπλοϊκού στόλου, περιλαμβάνει:
- Μέσω ΕΣΠΑ 2021-2027, στο πλαίσιο του νέου Επιχειρησιακού Προγράμματος ΥΠΟΔΟΜΕΣ – ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ με π/υ που σταδιακά θα αυξηθεί από τα 80 στα 370 εκ ευρώ για το σύνολο της προγραμματικής περιόδου για τη χρηματοδότηση πολυετών συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας για τις «μικρές άγονες» γραμμές που εξυπηρετούν το ενδο-νησιωτικό και δια-περιφερειακό ακτοπλοϊκό δίκτυο. Η «ραχοκοκαλλιά» της μικρο-νησιωτικότητας θα αποκτήσει νέα πλοία με σαφές περιβαλλοντικό πρόσημο και με τεχνολογίες που συνδέονται με τη φιλοσοφία των GR-Eco islands που πρόσφατα ανακοινώθηκε από τον Πρωθυπουργό στη Χάλκη. Εκτιμάται ότι ετησίως απαιτούνται περι τα 52 εκ ευρών για αυτές τις γραμμές και αναμένεται να αφορούν περι τις 40 γραμμές με έμφαση στη διπλή νησιωτικότητα και τη σύνδεση μικρότερων νησιών με μεγαλύτερα από τα οποία συνδέονται διοικητικά ή λειτουργικά.
- Μέσω του Προγράμματος ΝΕΑΡΧΟΣ δρομολογούνται πολυετείς συμβάσεις 10-12 χρόνων με ετήσιο κόστος 30-35 εκ ευρώ για 2 έως 3 βασικές γραμμές του εκτεταμένου δικτύου δημόσιας θαλάσσιας συγκοινωνίας, με υποχρέωση δρομολόγησης νέων πλοίων. Προκρίνονται βασικές δρομολογιακές γραμμές σύνδεσης Πειραιά/ Λαυρίου με Δωδεκάνησα και Βόρειο Αιγαίο, ενώ ταυτόχρονα εξετάζεται η πολυετής εξασφάλιση ενδο-νησιωτικών κυκλικών γραμμών.
- Μέσω Ταμείου Ανάκαμψης και με συνεργασία με το ΝΕΕ, δρομολογείται η εκπόνηση του business plan της ανανέωσης του στόλου της ακτοπλοΐας που αναμένεται να προσδιορίσει το πλαίσιο και το μηχανισμό για την εξασφάλιση των αναγκαίων ιδιωτικών πόρων (ίδιας συμμετοχής), προκειμένου να καταστούν βιώσιμα τα επενδυτικά σχέδια, με περιβαλλοντικά κριτήρια που θα οδηγούν σε μετρήσιμα αποτελέσματα μηδενικού περιβαλλοντικού αποτυπώματος, ταυτόχρονα με την οικονομική βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής εξετάζει σε συνεργασία με το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων τη δυνατότητα δημιουργίας ειδικών τραπεζικών χρηματοδοτικών προϊόντων με συγχρηματοδούμενα δάνεια της ΕΕ και τραπεζικών/ πιστωτικών ιδρυμάτων, παρέχοντας «πράσινα δάνεια».
- Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στο πλαίσιο του ΕΠΑΝΕΚ 2021-2027 έχει καταθέσει σχετική πρόταση για την παροχή κινήτρων για δημιουργία συνεργατικών σχημάτων στον παρα-ναυτιλιακό κλάδο, μεταξύ επιχειρήσεων του ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού ύψους 25 εκ ευρώ, προετοιμάζοντας έτσι το οικοσύστημα του ναυπηγικού κλάδου να προετοιμαστεί για να μετέχει σε αυτόν τον πολύ κρίσιμο επενδυτικό μετασχηματισμό της ακτοπλοΐας και των συναφών επενδύσεων που θα προκληθούν. Στόχος του Υπουργείου είναι τα ελληνικά πλοία να ναυπηγηθούν σε ελληνικά ναυπηγεία, με ελληνικές εταιρίες και από ελληνικά χέρια καθιστώντας το εγχείρημα πολλαπλά επωφελές για την ελληνική ακτοπλοϊκή και ναυπηγική βιομηχανία δίδοντας σάρκα και οστά στο οικοσύστημα της «γαλάζιας ανάπτυξης» και του ελληνικού ναυτιλιακού cluster.
Εμμανουήλ Κουτουλάκης
Γενικός Γραμματέας Αιγαίου & Νησιωτικής Πολιτικής
