Κυριαρχεί σταδιακά το “πράσινο” στο χάρτη παραγωγής ρεύματος, παρά τις προκλήσεις που θέτουν οι περικοπές, για λόγους ευστάθειας του συστήματος που κάνουν οι διαχειριστές, ένεκα και της έλλειψης αποθήκευσης, αλλά και των μηδενικών τιμών, που απειλούν τη βιωσιμότητα των έργων.
Συγκεκριμένα, με βάση ανάλυση του Green Tank, με 21.990 GWh, η καθαρή ενέργεια (ΑΠΕ και μεγάλα υδροηλεκτρικά μαζί) το εννεάμηνο ήταν η υψηλότερη της δεκαετίας, αυξημένη κατά 17% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023 (18.792 GWh). Μάλιστα, ξεπέρασε κατά 1.002 GWh την συνολική ηλεκτροπαραγωγή από φυσικό αέριο, λιγνίτη και πετρέλαιο (20.988 GWh), η οποία σημείωσε επίσης (ελαφρώς μικρότερη) αύξηση κατά 15,6% σε σχέση με την ίδια χρονική περίοδο του 2023.
Να σημειωθεί ότι τo φαινόμενο των περικοπών πράσινης ενέργειας, ένεκα του καιρού αλλά και της μείωσης της ζήτησης, επανήλθε το Σεπτέμβριο μετά από μια σχετική ανάπαυλα κατά τους μήνες του καλοκαιριού με την υψηλή ζήτηση, σύμφωνα με την ανάλυση του Green Tank, για την ηλεκτροπαραγωγή το εννεάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2024. Πιο συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στη σχετική ανάλυση, για το εννεάμηνο συνολικά, η καθαρή ενέργεια κάλυψε παραπάνω από τη μισή ζήτηση (50,2%), παρά το γεγονός ότι στο ίδιο χρονικό διάστημα περικόπηκαν 673 GWh..
Κατά την εξεταζόμενη περίοδο, το μερίδιο των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή ανήλθε στο 51,2% και θα ήταν ακόμα μεγαλύτερο χωρίς τις περικοπές. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της διαδικασίας του ενοποιημένου προγραμματισμού που δημοσιεύει καθημερινά ο ΑΔΜΗΕ, το Green Tank υπολογίζει ότι τους πρώτους εννέα μήνες του έτους περικόπηκαν 673 Γιγαβατωρών ΑΠΕ, που αντιστοιχούν στο 3,4.% της συνολικής παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ στο ίδιο χρονικό διάστημα.
Πρόκειται για νούμερο σχεδόν τριπλάσιο σε σχέση με τις περικοπές για όλο το 2023 (228 GWh), που καταδεικνύει την όξυνση του φαινομένου καθώς η παραγωγή των φωτοβολταϊκών -που αφορά συγκεκριμένες ώρες της ημέρας- αυξάνεται όσο νέα έργα μπαίνουν στην πρίζα, με ρυθμούς που δεν ακολουθούν τη ζήτηση.
Όπως εκτιμά το Green Tank, τον Σεπτέμβριο περικόπηκαν 108 GWh καθαρής ενέργειας. Μέχρι στιγμής, η περισσότερη καθαρή ενέργεια σε μηνιαία βάση περικόπηκε τον Απρίλιο (259 GWh). Τον Μάρτιο περικόπηκαν 49 GWh, τον Μάιο 122 GWh, τον Ιούνιο 64 GWh, τον Ιούλιο 33 GWh και τον Αύγουστο 37 GWh. Σύμφωνα με τις ίδιες προβλέψεις του ΑΔΜΗΕ, οι υψηλότερες περικοπές για τον περασμένο μήνα σημειώθηκαν στις 29 Σεπτεμβρίου με 17,6 GWh, ποσότητα αρκετά χαμηλότερη πάντως από το υψηλό περικοπών του έτους (41,7 GWh) που σημειώθηκε στις 28 Απριλίου. Σύμφωνα με τους αναλυτές του Green Tank, η αποφυγή αυτών των περικοπών στο εννεάμηνο θα μπορούσε να περιορίσει ακόμα περισσότερο τις εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα ή τη χρήση φυσικού αερίου, συνεισφέροντας έτσι στη μείωση των χονδρεμπορικών τιμών ηλεκτρισμού.
Αναφορικά με τις τάσεις στην ηλεκτροπαραγωγή, για πρώτη φορά φέτος, η παραγωγή ΑΠΕ τον Σεπτέμβριο (1.780 GWh) ήταν χαμηλότερη από αυτή του αντίστοιχου μήνα του 2023 (1.926 GWh). Ωστόσο, για το εννεάμηνο του 2024 συνολικά, η καθαρή ενέργεια κάλυψε παραπάνω από τη μισή ζήτηση (50,2%), όπως προαναφέρθηκε.
Το Σεπτέμβριο του 2024 η μηνιαία παραγωγή από λιγνίτη (157 GWh) ήταν η δεύτερη χαμηλότερη ιστορικά μετά από αυτή του Μαΐου 2024 (50 GWh). Αυτό μάλιστα συνέβη παρά την αυξημένη χρήση λιγνίτη τις πρώτες ημέρες του Σεπτεμβρίου, γεγονός που οδήγησε σε πολύ υψηλές τιμές στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού.
Επίσης, για πρώτη φορά από την αρχή του έτους, η μηνιαία παραγωγή ΑΠΕ (1780 GWh) ήταν χαμηλότερη από την αντίστοιχη του προηγούμενου έτους (1,926 GWh). O κύριος λόγος ήταν η μείωση κατά 45,7% της ηλεκτροπαραγωγής από αιολικά. Τέλος, η ζήτηση (4.626 GWh) ήταν η υψηλότερη των τελευταίων 5 ετών για τον μήνα Σεπτέμβριο
Mε παραγωγή 19,060 Γιγαβατωρών για την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2024, oι ΑΠΕ (χωρίς τα μεγάλα υδροηλεκτρικά) βρέθηκαν μεν στην πρώτη θέση της ηλεκτροπαραγωγής, έμειναν όμως πίσω σε σχέση με την αθροιστική παραγωγή των τριών ορυκτών καυσίμων (ορυκτό αέριο, λιγνίτης και πετρέλαιο) κατά 1.928 GWh. Αυτό συνέβη κυρίως λόγω της αυξημένης συνεισφοράς του αερίου τους μήνες Ιούλιο-Σεπτέμβριο, αναστρέφοντας έτσι την εικόνα του εξαμήνου όταν οι ΑΠΕ ξεπερνούσαν την αθροιστική παραγωγή των τριών ορυκτών καυσίμων.
Στη δεύτερη θέση για το εννεάμηνο βρέθηκε το φυσικό αέριο (15.496 GWh), το οποίο ξεπέρασε τα επίπεδα του 2022 απέχοντας μόλις 564 GWh από το ιστορικό υψηλό του εννιαμήνου του 2021 (16. 060 GWh), με αύξηση 29,5% σε σχέση με τους πρώτους εννέα μήνες του 2023.
Η μεγάλη αύξηση του φυσικού αερίου (+3.526 GWh) και δευτερευόντως των ΑΠΕ (+3.086 GWh), καθώς και οι πολύ μικρότερες αυξήσεις του πετρελαίου (+265 GWh) και των μεγάλων υδροηλεκτρικών (+111 GWh) τους πρώτους εννέα μήνες του 2024 συγκριτικά με την ίδια περίοδο του 2023, αντιστάθμισαν την κατάρρευση των καθαρών εισαγωγών (-3. 588 GWh), την περαιτέρω συρρίκνωση της λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής (-964 GWh ή σχεδόν 30% σε ετήσια βάση) αλλά και τη σημαντική αύξηση της ζήτησης (+2.435 GWh ή 5,9%)
Με 3,168 GWh (ετήσια αύξηση 9,1%) το πετρέλαιο στα μη διασυνδεδεμένα νησιά κατατάχθηκε στην τρίτη θέση, εκτοπίζοντας τα μεγάλα υδροηλεκτρικά (2,930 GWh) που έπεσαν στην τέταρτη θέση. Στην πέμπτη θέση με 2,325 GWh ακολούθησε ο λιγνίτης, σημειώνοντας ιστορικό χαμηλό παραγωγής το εννεάμηνο. Tη μικρότερη συνεισφορά στην κάλυψη της ζήτησης τους πρώτους εννέα μήνες του 2024 είχαν οι καθαρές εισαγωγές (809 GWh), οι οποίες ήταν οι χαμηλότερες της τελευταίας δεκαετίας για αυτή την περίοδο, με μεγάλη διαφορά από το προηγούμενο χαμηλό του 2022 (2.359 GWh).
Οι μηδενικές τιμές
Στο φόντο αυτό να σημειωθεί ότι βασικό χαρακτηριστικό της αγοράς ενέργειας, που δημιουργεί “εστίες” προβληματισμού για τη βιωσιμότητα των έργων αλλά και για την “ασυμμετρία” που καταγράφεται με τις χρεώσεις στον τελικό καταναλωτή είναι οι μηδενικές τιμές ή σχεδόν μηδενικές.
Να σημειωθεί ότι τις Κυριακές 13 και 20 Οκτωβρίου καταγράφηκαν ακόμη και κατά τις βραδινές ώρες στο Χρηματιστήριο Ενέργειας, ενώ την 28η Οκτωβρίου το κόστος ανά MWh ήταν στο 1 ευρώ για δύο ώρες για να εκτοξευθεί στα 145,90 ευρώ στις 4 το απόγευμα , σημειώνοντας ποσοστιαία αύξηση 14.590%.
Αξίζει, επίσης, να επισημάνουμε ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του ευρωπαϊκού οργανισμού των διαχειριστών συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας ENTSO-e, η Ελλάδα το πρώτο τρίμηνο του 2024 είχε για 33 ώρες μηδενικές ή σχεδόν μηδενικές (κάτω από 1 € /MWh) τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στη χονδρεμπορική αγορά της επόμενης μέρας (DAM), εκ των οποίων οι 31 ώρες ήταν τον Μάρτιο. Την ίδια περίοδο του 2023 αυτό συνέβη για 10 ώρες, ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2022 κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ.
Τα στοιχεία για την αγορά και τις ΑΠΕ το 2024
Συνολικά, δε, αποκλιμάκωση των τιμών χονδρικής ρεύματος, συνοδευόμενη από μεγάλη αύξηση της παραγωγής ΑΠΕ, χαρακτήρισε την ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας το β’ τρίμηνο του 2024, με το φαινόμενο ωστόσο των αρνητικών τιμών να γίνεται συχνότερο.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έκθεση τριμήνου της ΕΕ για την αγορά ηλεκτρισμού, η μέση τιμή στη χονδρική αγορά διαμορφώθηκε στα 60 ευρώ/MWh, υποχωρώντας κατά 33% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023 και 11% συγκριτικά με το πρώτο τρίμηνο του 2024.
Σε ό,τι αφορά τις τιμές λιανικής, διαμορφώθηκαν κατά μέσο όρο στα 239 ευρώ/MWh, καταγράφοντας ετήσια μείωση 8% και 3% σε σχέση με το α’ τρίμηνο. Έτσι, το πρώτο εξάμηνο του 2024, η μέση λιανική τιμή ήταν στα 243 ευρώ/MWh, 10% χαμηλότερα από την ίδια περίοδο το 2023.
Η πτωτική αυτή τάση στη χονδρική είχε ως αποτέλεσμα οι ώρες που καταγράφηκαν αρνητικές τιμές να αυξηθούν σημαντικά. Συγκεκριμένα, κατά το τρίμηνο αυτό έφτασαν τις 4.166 ώρες, με μια άνοδο 189% σε σχέση με το 2023. Οι περισσότερες καταγράφηκαν τον Μάιο (1.573), στο μεγαλύτερο μέρος των ευρωπαϊκών αγορών. Όπως σημειώνει η Κομισιόν, σηματοδοτούν την ανάγκη για ευελιξία, περισσότερες διασυνδέσεις και κίνητρα για λύσεις απόκρισης ζήτησης και αποθήκευσης ενέργειας.
Υπενθυμίζεται, δε, ότι οι αρνητικές τιμές στην Αγορά Επόμενης Ημέρας επιδεινώνουν τα έσοδα των μονάδων ΑΠΕ σε συμβάσεις Feed-in-Premium (Συμβάσεις Ενίσχυσης Διαφορικής Προσαύξησης – ΣΕΔΠ).
Μάλιστα ακόμα και όταν υπάρξουν μηδενικές (και όχι αρνητικές) τιμές για τουλάχιστον 2 ώρες, αναστέλλεται η καταβολή λειτουργικής ενίσχυσης από τον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ) για τις μονάδες με συμβάσεις Λειτουργικής Ενίσχυσης Διαφορικής Προσαύξησης (ΣΕΔΠ) (δηλαδή αποζημιώνεται και από τις αγορές ενέργειας και από τον Διαχειριστή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εγγυήσεων Προέλευσης – ΔΑΠΕΕΠ), με αποτέλεσμα να προκύπτει πρόβλημα αποζημίωσης και βιωσιμότητας των εν λόγω μονάδων, που αποτελούν το 50% περίπου του εν λειτουργία εγχώριου «πράσινου» χαρτοφυλακίου.
Παράλληλα, οι μηδενικές και οι αρνητικές τιμές ενέργειας στην Αγορά Επόμενης Ημέρας επιδεινώνουν τις εισροές του ΕΛΑΠΕ και, κατά συνέπεια, το ισοζύγιο του. Πάντως, ο πολλαπλασιασμός των μηδενικών τιμών συμβάλει στην περαιτέρω αποκλιμάκωση της μέσης χονδρεμπορικής τιμής στην αγορά επόμενης ενέργειας, γεγονός που εν γένει δύναται να αποβεί σε όφελος του τελικού καταναλωτή.
Τα μηνύματα για τη χονδρική
Ωστόσο το φαινόμενο αυτό των “απόνερων” των μηδενικών τιμών δεν είναι διαρκές και κυρίως εμφανίζεται περιόδους με χαμηλή ζήτηση και υψηλή παραγωγή από αιολικά, κυρίως, αλλά και φωτοβολταϊκά, δηλαδή το φθινόπωρο και την άνοιξη. Δεν μπορεί όμως να “κουρέψει” σε μόνιμη βάση την τιμή στη χονδρεμπορική αγορά αλλά και να διαμορφώσει ένα πλαίσιο ασφαλούς προβλεψιμότητας, καθώς η έλλειψη υποδομών αποθήκευσης ενισχύει τη λεγόμενη “στοχαστικότητα” των ΑΠΕ, δηλαδή τις αυξομειώσεις στην συμμετοχή στο εθνικό μείγμα παραγωγής.
‘Ετσι, δεν είναι τυχαίο ότι εν όψει χειμώνα στην Ευρώπη, τις τελευταίες εβδομάδες, η άνοδος των τιμών του φυσικού αερίου, που είναι και το βασικό καύσιμο για τις θερμικές μονάδες, που εξασφαλίζουν ευστάθεια στο σύστημα, εν μέσω προβλέψεων για αύξηση της ζήτησης στην Ευρώπη, δημιουργεί ανατιμητικές πιέσεις για τη χονδρική ρεύματος για τον επόμενο μήνα.
Έτσι, οι τιμές για τα γερμανικά futures το Νοέμβρη κινούνται στα 92,5 ευρώ η μεγαβατώρα, όταν τον Οκτώβρη (18/10) γίνονταν συναλλαγές στα 86,6 ευρώ. Για την Ουγγαρία που επηρεάζει και τη δική μας αγορά λόγω της σύνδεσής της με το «βαλκανικό διάδρομο», τα futures month δείχνουν 112 ευρώ, έναντι συναλλαγών στα 100 ευρώ για τον τρέχοντα μήνα. Στη Ρουμανία,, οι τιμές για το Νοέμβρη κινούνται στα 177 ευρώ έναντι 88 ευρώ τις τελευταίες μέρες. Ανάλγη εικόνα και στην Ιταλία, όπου τα προθεσμιακά συμβόλαια για τον επόμενο μήνα δείχνουν τιμές 124 ευρώ η μεγαβατώρα (από 113 ευρώ στις 18/10), 125 ευρώ για το Δεκεμβρη και το Γεναρη και 128 ευρώ για το Φλεβάρη.
Σε ό,τι δε, αφορά την Ελλάδα, οι τιμές στα παράγωγα για τον Νοέμβρη κινούνται πέριξ στα 116 ευρώ, έναντι 104 ευρώ τον Οκτώβρη, πάντα για τις ίδιες ημερομηνίες (18/10), ώστε να είναι συγκρίσιμα τα μεγέθη. Να σημειωθεί ότι στο πεδίο του φυσικού αερίου, το συμβόλαιο παράδοσης του φυσικού αερίου για τον Νοέμβρη (TTF), έχει καταγράψει άνοδο εσχάτως που ξεπερνά το 22%.
Προφανώς οι ενδεχόμενες αυξήσεις στη χονδρική Νοεμβρίου δεν σημαίνει ότι αναγκαστικά θα αποτυπωθούν και στα τιμολόγια λιανικής του Δεκεμβρίου, ωστόσο παραπέμπουν σε μια “τάση”.
